ประติมากรรมรูปเทวดานพเคราะห์ ศิลปะรัตนโกสินทร์

[อักษรชนนี]

ประติมากรรมรูปเทวดานพเคราะห์: Navagraha (Nine Celestial Dieties)

ศิลปะรัตนโกสินทร์ ประมาณรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

.

.

.
ประติมากรรมชุดนี้ หล่อขึ้นตามแบบเทวดานพเคราะห์ของไทย มีลักษณะการแต่งกายคล้ายคลึงกับภาพเทวรูปในสมุดไทยหมวดตาราภาพตำราภาพเทวรูปไสยาศาสตร์ เล่มที่ ๗๐ สำนักหอสมุดแห่งชาติ ที่สันนิษฐานว่าเป็นรูปแบบของเจ้าฟ้าอิศราพงศ์ และคล้ายคลึงกับภาพจิตรกรรมเทพเทวดาบนบานประตูหน้าต่างด้านใน ของพระอุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวาส (วัดพระแก้ววังหน้า) ที่เจ้าฟ้าอิศราพงศ์ทรงร่วมในการควบคุมการก่อสร้างเช่นกัน
.
ความพิเศษของประติมากรรมชุดนี้ คือ สามารถถ่ายทอดรูปแบบของเทวดานพเคราะห์ให้ออกมาเป็นประติมากรรมแบบลอยตัว แสดงท่าทาง และลักษณะของเทวดานพเคราะห์ได้อย่างสมจริงและมีชีวิตชีวา โดยยังคงรักษาเอกลักษณ์ และลักษณะของเทพแต่ละองค์ไว้ได้อย่างสมบูรณ์ สันนิษฐานว่าน่าจะหล่อขึ้นในราวรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นต้นมา โดยเปรียบเทียบลักษณะประติมานกับภาพในสมุดไทย และรูปสัตว์ที่มีความเหมือนจริงเนื่องจากได้รับอิทธิพลจากตะวันตก
.
และเนื่องในโอกาสเทศกาลสงกรานต์ ๒๕๕๔ ทางพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ได้อัญเชิญพระพุทธรูปหยก ฝีมือช่างฟาแบร์เช่ และประติมากรรมเทวดานพเคราะห์ ๙ องค์ มาประดิษฐาน ณ ศาลาสำราญมุขมาตย์ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร เพื่อให้ประชาชนได้สรงน้ำและสักการะ ระหว่างวันที่ ๑๓-๑๕ เมษายน ๒๕๕๔ ตั้งแต่เวลา ๙.๐๐ - ๑๖.๐๐ น.
.
.
ที่มาของข้อมูล จาก : แผ่นพับประชาสัมพันธ์ของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

[อักษรชนนี]

 

พระอาทิตย์ ทรงราชสีห์ Surya (Sun)
.

.

.


.

พระอาทิตย์ เป็นเทวดานพเคราะห์องค์หนึ่ง มีอำนาจเหนือกว่าเทวดานพเคราะห์ทั้งหลาย ในคติไทย พระอาทิตย์ถูกสร้างขึ้นมาจากราชสีห์ ๖ ตัว บดป่นเป็นผง ห่อผ้าสีแดง แล้วเสก ได้เป็นพระอาทิตย์ มีสีวรกายแดง ทรงราชสีห์เป็นพาหนะ ประจำอยู่ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ

พระอาทิตย์ เป็นเทวดานพเคราะห์ประเภทบาปเคราะห์ ให้ผลในทางก้าวร้าวรุนแรง นั่นคือ ผู้ใดเกิดวันอาทิตย์ หรือมีพระอาทิตย์สถิตร่วมกับลัคนา มักมีอารมณ์รุนแรง ตัดสินใจไว เฉียบขาด รักอิสระ แต่ซื่อสัตย์ ตามนิทานชาติเวร พระอาทิตย์เป็นมิตรกับพระพฤหัสบดี และเป็นศัตรูกับพระอังคาร

ในโหราศาสตร์ไทย พระอาทิตย์ถูกแทนด้วยสัญลักษณ์ ๑ (เลขหนึ่งไทย) และด้วยเหตุที่สร้างขึ้นมาจากราชสีห์ ๖ ตัวนี้เอง จึงทำให้มีกำลังพระเคราะห์เป็น ๖ นอกจากราชสีห์แล้ว พระอาทิตย์ยังมีราชรถเทียมม้าขาว ๗ ตัวโดยมีสารถีชื่ออรุณ เป็นเทวพาหนะอีกอย่าง


ที่มาของข้อมูล จาก : แผ่นพับประชาสัมพันธ์ของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

[อักษรชนนี]

พระจันทร์ ทรงม้า Chandra (Moon)
.

.

.

.
พระจันทร์ถูกสร้างขึ้นมาจากเทวธิดา (นางฟ้า) ๑๕ องค์ บดป่นเป็นผง ห่อผ้าสีขาวนวล แล้วเสกได้เป็นพระจันทร์ มีสีวรกายขาวนวล ทรงอาชา (ม้า) เป็นพาหนะ ประจาอยู่ทิศตะวันออก

พระจันทร์ เป็นเทวดานพเคราะห์ประเภทศุภเคราะห์ ให้ผลในทางนุ่มนวลอ่อนโยน นั่นคือ ผู้ใดเกิดวันจันทร์ หรือมีพระจันทร์สถิตร่วมกับลัคนา มักมีอารมณ์อ่อนโยน เพ้อฝัน รวนเร (แต่อาจมีเล่ห์เหลี่ยมมาก) ตามนิทานชาติเวรพระจันทร์เป็นมิตรกับพระพุธ และเป็นศัตรูกับพระพฤหัสบดี

ในโหราศาสตร์ไทย พระจันทร์ถูกแทนด้วยสัญลักษณ์ ๒ และด้วยเหตุที่สร้างขึ้นมาจากนางฟ้า ๑๕ องค์ จึงมีกำลังพระเคราะห์เป็น ๑๕
.
.
ที่มาของข้อมูล จาก : แผ่นพับประชาสัมพันธ์ของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

[อักษรชนนี]

พระอังคาร ทรงมหิงสา Mangala (Mars)
.

.

.

.

พระอังคารถูกสร้างขึ้นมาจากมหิงสา (ควาย) ๘ ตัว บดป่นเป็นผง ห่อผ้าสีชมพูหม่น แล้วเสกได้เป็นพระอังคาร มีสีวรกายชมพู ทรงมหิงสาเป็นพาหนะ ประจาอยู่ทิศตะวันออกเฉียงใต้

พระอังคาร เป็นเทวดานพเคราะห์ประเภทบาปเคราะห์ ให้ผลในทางรุนแรงและเร่าร้อน นั่นคือ ผู้ใดเกิดวันอังคาร หรือมีพระอังคารสถิตร่วมกับลัคนา มักมีอารมณ์มุทะลุ ตึงตัง ชอบใช้กาลัง ใจร้อน ตามนิทานชาติเวร พระอังคารเป็นมิตรกับพระศุกร์ และเป็นศัตรูกับพระอาทิตย์

ในโหราศาสตร์ไทย พระอังคารถูกแทนด้วยสัญลักษณ์ ๓ และด้วยเหตุที่สร้างขึ้นมาจากมหิงสา ๘ ตัว จึงมีกำลังพระเคราะห์เป็น ๘
.
.
ที่มาของข้อมูล จาก : แผ่นพับประชาสัมพันธ์ของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

[อักษรชนนี]

พระพุธ ทรงคชสาร Budha (Mercury)
.

.

.

.

พระพุธถูกสร้างขึ้นมาจากคชสาร (ช้าง) ๑๗ เชือก บดป่นเป็นผง ห่อผ้าสีเขียวใบไม้ แล้วเสกได้เป็นพระพุธ มีพระวรกายเขียว ทรงราชสีห์เป็นพาหนะ ประจาอยู่ทิศใต้

พระพุธเป็นเทวดานพเคราะห์ประเภทศุภเคราะห์ ให้ผลในทางอ่อนโยนไพเราะ นั่นคือ ผู้ใดเกิดวันพุธ หรือมีพระพุธสถิตร่วมกับลัคนา มักชอบพูดชอบเจรจา สุขุมรอบคอบ แต่ตื่นกลัวง่าย ตามนิทานชาติเวร พระพุธเป็นมิตรกับพระจันทร์ และเป็นศัตรูกับพระราหู

ในโหราศาสตร์ไทย พระพุธถูกแทนด้วยสัญลักษณ์ ๔ และด้วยเหตุที่สร้างขึ้นมาจากคชสาร ๑๗ เชือก จึงมีกำลังพระเคราะห์เป็น ๑๗
.
.
ที่มาของข้อมูล จาก : แผ่นพับประชาสัมพันธ์ของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

[อักษรชนนี]

พระพฤหัสบดี ทรงกวาง Brihaspati (Jupiter)
.

.

.

.

พระพฤหัสบดีถูกสร้างขึ้นมาจากฤษี ๑๙ ตน บดป่นเป็นผง ห่อผ้าสีเหลืองส้ม แล้วเสกได้เป็นพระพฤหัสบดี มีสีวรกายส้มแดง ทรงมฤค (กวาง) เป็นพาหนะ ประจาอยู่ทิศตะวันตก พระพฤหัสบดีจัดว่าเป็นครูของเทวดาทั้งหลาย จึงนิยมทำพิธีไหว้ครูในวันพฤหัสบดี

พระพฤหัสบดีเป็นเทวดานพเคราะห์ประเภทศุภเคราะห์ ให้ผลดังเช่นนิสัยแห่งพระฤษี นั่นคือ ผู้ใดเกิดวันพฤหัสบดี หรือมีพระพฤหัสบดีสถิตร่วมกับลัคนา มักทาอะไรด้วยความระมัดระวัง สุขุมรอบคอบ เมตตาปรานีต่อผู้อื่น ตามนิทานชาติเวร พระพฤหัสบดีเป็นมิตรกับพระอาทิตย์ และเป็นศัตรูกับพระจันทร์

ในโหราศาสตร์ไทย พระพฤหัสบดีถูกแทนด้วยสัญลักษณ์ ๕ และด้วยเหตุที่สร้างขึ้นมาจากฤษี ๑๙ ตน จึงมีำกำลังพระเคราะห์เป็น ๑๙
.
.
ที่มาของข้อมูล จาก : แผ่นพับประชาสัมพันธ์ของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

[อักษรชนนี]

พระศุกร์ ทรงโค Shukra (Venus)
.

.

.

.

พระศุกร์ถูกสร้างขึ้นมาจากคาวี (วัว) ๒๑ ตัว (บางตารากล่าวว่าสร้างจากเทพยาธร-ครึ่งเทพครึ่ง มนุษย์) บดป่นเป็นผง ห่อผ้าสีฟ้าอ่อน แล้วเสกได้เป็นพระศุกร์ มีสีวรกายฟ้า ทรงคาวีเป็นพาหนะ ประจาอยู่ทิศเหนือ พระศุกร์จัดเป็นครูของพวกยักษ์ ซึ่งตรงข้ามกับพระพฤหัสบดีที่เป็นครูของเทพ พระศุกร์ เป็น บุตร ของ พระฤๅษีภฤคุ กับ นางชยาติ และ เป็น สาวกเอก ของ พระศิวะ วิมาน อยู่ทาง ศิวโลก ด้านทิศเหนือ

พระศุกร์เป็นเทวดานพเคราะห์ประเภทศุภเคราะห์ ให้ผลในทางอ่อนหวาน แต่ค่อนข้างไปทางใฝ่ต่ำ นั่นคือ ผู้ใดเกิดวันศุกร์หรือมีพระศุกร์สถิตร่วมกับลัคนา มักมีกิริยาน่ารัก อ่อนหวาน ชอบงานศิลปะทุกประเภท ตามนิทานชาติเวรพระศุกร์เป็นมิตรกับพระอังคารและเป็นศัตรูกับพระเสาร์

ในโหราศาสตร์ไทย พระศุกร์ถูกแทนด้วยสัญลักษณ์ ๖ และด้วยเหตุที่สร้างขึ้นมาจากคาวี ๒๑ ตัว จึงมีกำลังพระเคราะห์เป็น ๒๑
.
.
ที่มาของข้อมูล จาก : แผ่นพับประชาสัมพันธ์ของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

[อักษรชนนี]

พระเสาร์ ทรงพยัคฆ์ Shani (Saturn)
.

.

.

.

พระเสาร์ถูกสร้างขึ้นมาจากพยัคฆ์ (เสือ) 10 ตัว บดป่นเป็นผง ห่อผ้าสีดา แล้วเสกได้เป็นพระเสาร์มีสีวรกายดาคล้า ทรงพยัคฆ์เป็นพาหนะ ประจาอยู่ทิศตะวันตกเฉียงใต้

พระเสาร์เป็นเทวดานพเคราะห์ประเภทบาปเคราะห์ ให้ผลในทางรุนแรง นั่นคือ ผู้ใดเกิดวันเสาร์หรือมีพระเสาร์สถิตร่วมกับลัคนา มักมีกิริยาดุดัน แข็งแรง กล้าได้กล้าเสีย บุคลิกเคร่งขรึม ตามนิทานชาติเวร พระเสาร์เป็นมิตรกับพระราหูและเป็นศัตรูกับพระศุกร์

ในโหราศาสตร์ไทย พระเสาร์ถูกแทนด้วยสัญลักษณ์ 7 และด้วยเหตุที่สร้างขึ้นมาจากพยัคฆ์ 10 ตัว จึงมีกำลังพระเคราะห์เป็น 10
.
.
ที่มาของข้อมูล จาก : แผ่นพับประชาสัมพันธ์ของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

[อักษรชนนี]

พระราหู ทรงพญาครุฑ Rahu (North Lunar Node)
.

.

.

.

พระราหูถูกสร้างขึ้นมาโดยพระอิศวร หรือพระศิวะจากหัวกะโหลก ๑๒ หัว บดป่นเป็นผง ห่อผ้าสีทอง แล้วประพรมด้วยน้าอัมฤตเสกได้เป็นพระราหู มีสีวรกายสีนิลออกไปทางทองแดง ทรงสุบรรณ (ครุฑ) เป็นพาหนะ มีวิมานสีนิลอยู่ในอากาศ ประจาอยู่ทิศตะวันตกเฉียงเหนือ (ทิศพายัพ)

พระราหูเป็นเทวดานพเคราะห์ประเภทบาปเคราะห์ ให้ผลในทางลุ่มหลงมัวเมา พระราหูเป็นมิตรกับพระเสาร์และเป็นศัตรูกับพระพุธ

ในโหราศาสตร์ไทย พระราหูถูกแทนด้วยสัญลักษณ์ ๘ และด้วยเหตุที่สร้างขึ้นมาจากหัวกะโหลก ๑๒ หัว จึงมีกำลังพระเคราะห์เป็น ๑๒
.
.
ที่มาของข้อมูล จาก : แผ่นพับประชาสัมพันธ์ของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

[อักษรชนนี]

พระเกตุ ทรงนาค Ketu (South Lunar Node)
.

.

.

.

พระเกตุเกิดจากพญานาค ๙ ตัว สร้างขึ้นเป็น พระเกตุ มีกายเป็นสีทองคา ทรงนาคเป็นพาหนะ วิมานเป็นสีดอกบุษบา คือเหมือนสีเปลวไฟ ประจำอยู่ในทิศท่ามกลาง ประจำในทิศท่ามกลาง

อีกตำนานหนึ่งกล่าวว่า พระเกตุถูกสร้างจากหางของพระราหู เนื่องจากพระราหูแอบไปขโมยน้าอมฤตที่เทวดา
ได้กวนไว้ดื่ม พระอินทร์โกรธจึงขว้างจักรตัดเอวพระราหู เดชะฤทธิ์น้ำอมฤต พระราหูจึงไม่ตาย และกลับไปยังวิมานเดิม หางที่ขาดนั้นเองก็กลายเป็นพระเกตุ

ในโหราศาสตร์ไทย พระเกตุถูกแทนด้วยสัญลักษณ์ ๙
.
.
ที่มาของข้อมูล จาก : แผ่นพับประชาสัมพันธ์ของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

[อักษรชนนี]

และเนื่องในโอกาสเทศกาลสงกรานต์ ๒๕๕๔ ทางพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ได้อัญเชิญพระพุทธรูปหยก ฝีมือช่างฟาแบร์เช่ และประติมากรรมเทวดานพเคราะห์ ๙ องค์ มาประดิษฐาน ณ ศาลาสำราญมุขมาตย์ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร เพื่อให้ประชาชนได้สรงน้ำและสักการะ ระหว่างวันที่ ๑๓-๑๕ เมษายน ๒๕๕๔ ตั้งแต่เวลา ๙.๐๐ - ๑๖.๐๐ น.

[โอม กาลี โอม]

ขอบคุณครับ

[อินทุศีตาลา]

ขอบพระคุณคุณอักษรชนนีค่ะ

ภาพแต่ละภาพนอกจากถ่ายมางามแล้ว คุณอักษรยังกรุณาเอามาปรับให้เราเห้ฯลายละเอียดได้ชัดเจนยิ่งขึ้น ขอบพระคุณจริงๆค่ะ

เทวดานพเคราะห์สำรับนี้น่าสนใจมากค่ะ นอกจากความงดงามแล้ว ยังแสดงอารมณืได้อย่างมีชีวิตชีวา ทั้งในส่วนของสัตวฺพาหนะและองค์เทวดาเอง

ที่สำคัญคือทุกองค์สามารถถอดออกได้เป็ฯ 3 - 5 ชิ้น สุดยอดจริงๆค่ะ

ด้วยขนาดและกลไกเช่นนี้ดิฉันคิดว่าคงมีไว้สำหรับเจ้านายท่านทรงสักการะมากกว่าจะมีไว้สำหรับประดิษฐานบนวิมานระทาในพิธีสำคัญหรือไม่คะ อย่างไร ใครคิดเห็นประการใดบ้างคะ

[Gorgon]

อืมสวยจัง