สวัสดีครับเพื่อนสมาชิก HinduMeeting ทุกท่าน
มาถึงกระทู้ที่สองของผมใน forum ศิลปะวัฒนธรรมของไทยและอินเดียแล้วนะครับ โดยกระทู้นี้ผมจะขออนุญาตนำเสนอเรื่องราวของภาพจิตรกรรมพระเป็นเจ้าของศาสนาพราหมณ์-ฮินดูในฐานะเทพทวารบาล พระอุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวาส (วัดพระแก้ววังหน้า) กันนะครับ
สำหรับพระอุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวาส หรือที่เรียกกันเป็นสามัญว่า "วัดพระแก้ววังหน้า" สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๓ โดยกรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ โปรดเกล้าฯให้สร้างขึ้นเป็นพระอุโบสถ สำหรับประดิษฐานพระพุทธรูปสำคัญ เช่นเดียวกับพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม แต่เดิมจะสร้างขึ้นเป็นยอดปราสาท แต่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงห้ามไว้ว่าไม่มีธรรมเนียมการสร้างปราสาทในพระราชวังบวรฯ พระอุโบสถหลังนี้จึงเป็นหลังคาจตุรมุขดังที่เห็นกันทุกวันนี้
ในสมัยรัชกาลที่ ๔ หลังจากที่พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคตแล้ว พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชดำริที่จะให้พระอุโบสถเป็นที่ ประดิษฐานพระพุทธสิหิงค์ จึงได้โปรดเกล้าฯ ให้ก่อฐานชุกชี ตั้งบุษบกขึ้นกลางห้อง พร้อมทั้งเขียนฝาผนังเรื่องตำนานพระพุทธสิหิงค์ขึ้นด้วย แต่ได้เสด็จสวรรคตเสียก่อน จึงไม่ได้ย้ายพระพุทธสิหิงค์มาประดิษฐานตามพระราชดำริเดิม
ปัจจุบันพระอุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวาส (วัดพระแก้ววังหน้า) ตั้งอยู่ภายในสถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ ถนนราชินี เขตพระนคร กรุงเทพฯ
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2Ff3f%2Fdscf5542.jpg&hash=8fc7f60629b4cf7c0f0a02c52cb16e4215b53ca1) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=17bc97c475107cda933982f911547f41)
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F202%2Fdscf5569.jpg&hash=851cd41d99b3511e59c04cc3260953ee8268c40b) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=3a953b2ce01bf04a4c18ca9dfc2cc671)
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F61c%2Fdscf5568.jpg&hash=8873c40f7924361bb9d5d696f21f81be550e39fc) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=baa27b22591f19dcaa373b4496713f1a)
พระอุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวาส
ภายในพระอุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวาส ประดิษฐานพระพุทธรูปยืน พระหัตถ์ทั้งสองยกขึ้นระดับพระอุระ หันฝ่าพระหัตถ์ออกเป็นการแสดงปางประทานอภัย หรือปางห้ามสมุทร ซึ่งจากลักษณะทางประติมานวิทยาเป็นลักษณะของพระพุทธรูปในแบบศิลปะที่เป็นพระราชนิยมสมัยรัชกาลที่ ๓
ที่ผนังทั้งหมดภายในพระอุโบสถ จะเขียนภาพเล่าเรื่องอดีตพระพุทธเจ้า ๒๗ พระองค์, ตำนานพระพุทธสิหิงค์ และที่บานประตูและหน้าต่างจะเขียนภาพเทวปาง หรือภาพเทพเจ้าในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ดุจเป็นเทพทวารบาล(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F35d%2Fdscf5345.jpg&hash=870ceffc8d8b1253534b8d8b38d68c6ce0c609ac) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=7a0f0de318001d2fb1f27ce027b7ba79)
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F421%2Fdscf5303.jpg&hash=568435a03ad3969dd8e9a3796c74007afde1fe68) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=36ff1e886b2c9c29e3426bb3f16e5b3a)
ภายในพระอุโบสถ
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F5c8%2Fdscf5476.jpg&hash=4510188b970889912019f5bed24aaf9f894ac051) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=df1c5bf1bf6360baeab06c2572e260d0)
ภาพจิตรกรรมพระเป็นเจ้าที่เขียนไว้บนบานหน้าต่างพระอุโบสถ
ขอบพระคุณคุณอักษรชนนีสำหรับภาพงามๆและความรู้ดีๆค่ะ
ติดตามต่อไปอย่างใจจดจ่อ
จิตรกรรมที่เป็นภาพวาดเทพทวารบาลบนบานประตูและหน้าต่างด้านใน พระอุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวาส กล่าวได้ว่าแตกต่างจากเทพทวารบาลในพระอารามอื่นๆ ที่เป็นภาพจิตรกรรมประเพณีที่สืบมาแต่สมัยอยุธยา แต่จัดเป็นเทพเจ้าที่มีฤทธานุภาพเนื่องในศาสนาพราหมณ์ฮินดู ที่ปรากฏอยู่ในตำราภาพเทวรูปและเทวดานพเคราะห์
ซึ่งการใช้ภาพเทวรูปและเทวดานพเคราะห์มาวาดเป็นเทพทวารบาลผู้พิทักษ์พระพุทธศาสนานี้ อาจกล่าวได้ว่าเป็นพระราชดำริในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทั้งนี้เนื่องด้วยทรงให้ความสำคัญแด่สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เปรียบพระองค์เสด็จประทับบนสรวงสวรรค์เหนือยอดเขาพระสุเมรุที่สูงสุดในจักรวาล โดยมีเทพเทวาทุกชั้นฟ้าร่วมเสด็จสักการบูชาสดับพระธรรมเทศนาของพระพุทธองค์ และคอยอารักษ์พิทักษ์พระองค์ให้ปราศจากภยันตรายใดๆนั่นเอง
นอกจากนี้กล่าวได้ว่าจากพระราชดำริที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้มีพระราชพิธีสงฆ์ในการประกอบพระราชพิธีหลายอย่าง ที่แต่เดิมทางราชสำนักจะจัดเฉพาะพิธีพราหมณ์ เช่น พระราชพิธีโสกันต์ พระราชพิธีบรมราชาภิเษก ก็โปรดเกล้าฯให้จัดพิธีสงฆ์ควบคู่ไปด้วย ย่อมเป็นหลักฐานที่แสดงให้เห็นถึงความสำคัญของพระพุทธศาสนา ที่มีต่อแนวพระราชดำริในการนำภาพเทพเจ้ามาสถิตเป็นเทพทวารบาลที่พระอุโบสถในพระอารามสำคัญ เช่น ที่วัดบวรสถานสุทธาวาสนี้ และยังปรากฏที่บานประตูหน้าต่างพระอุโบสถและพระวิหารหลวง วัดสุทัศน์เทพวราราม โดยใช้ตำราภาพเทวรูปและเทวดานพเคราะห์เป็นภาพหลัก และโปรดให้เลือกภาพเทวรูปสำคัญสถิตที่บานประตูก่อน จากนั้นจึงนำภาพเทพเจ้าอื่นวาดสถิตที่บานหน้าต่างตามลำดับ(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F44a%2Fdscf5292copy.jpg&hash=747ada1c79c3db91e75542307350907431bb33c6) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=158d52cad9499c70a7e19fcc119f9960)
ภาพพระเทวะกรรม์ (ยืน) และภาพพระเทวะกรรม์ (นั่ง)
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F7d6%2Fdscf5294copy.jpg&hash=336e04bcfb33bc09b27b1611c2658699f29b8c33) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=a311c5305926f0b4a345793c293adc7f)
ภาพพระอุมาสาปหนุมาน และภาพพระอุมาภควดี
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F514%2Fdscf5297copy.jpg&hash=6fa7404f0fcead6a89c29cfe7aae37dbab87eb69) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=85f8eeb4a22d69724a102d47619778d8)
ภาพพระลักษมี และภาพพระมเหศวรี
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F8c0%2Fdscf5282copy.jpg&hash=34332b5105ea2a4e5eca7d758b38d954d5d97fdb) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=320a2baae45aa76cf22be1554294db52)
ภาพสีหาวตาลผลาญอสูรหิรัญ และภาพวราหาวตาร
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F722%2Fdscf5288copy.jpg&hash=eaad522c0363b99ad519a2b19f98dbda57b6ab10) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=283f1fddc05c2a18ce7289af17ab22da)
ภาพที่หน้าต่างบานแรกชำรุดจนมองไม่เห็นภาพ และอีกบานเป็นภาพพระนารายณ์ปราบเอกทันต์
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F35d%2Fdscf5309copy.jpg&hash=9e3626ae5d1c48a5a58a1d80ef65cf4f709b8c44) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=5f66f1ef6b6a18c66af2979c326ec0b3)
ภาพพระนารายณ์อวตารเป็นอสูรชรา ปลูกต้นไม้เพื่อลวงให้ทศกัณฐ์คืนพระอุมาให้กับพระอิศวร
และภาพพระนารายณ์อวตารลงมาเพื่อปราบทศกัณฐ์
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2Faae%2Fdscf5311copy.jpg&hash=930e3295e98d01064d4c3660050cf50af4dc9c21) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=b50f401020624cca8fc9a64227afca2b)
ภาพพระนารายณ์อวตารเป็นพราหมณ์มาขอที่จากอสูร
และภาพพระนารายณ์อวตารเป็นสมณะเพื่อหลอกเอาศิวะลึงค์จากอสูรตรีปุรำ
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F95d%2Fdscf5319copy.jpg&hash=df53f19b23206c8f43a07a3a6ef71313ed31658c) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=c4a1c407628373e6686da7b638c727d3)
ภาพพระบรมจักรกฤษณ์ (พระนารายณ์อวตาร) ปราบกรุงพาณาสูร
และภาพพระนารายณ์อวตารปราบนนทุก (อัปสราวตาร)
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F4f5%2Fdscf5330copy.jpg&hash=2cd72c76fdbf388e7ee35ba35e891036e2d6c68e) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=def2896baab46a2ce249667d1829ae22)
ภาพมัสยาวตารปราบหมู่สังขอสูร และภาพกัจฉปาวตารปราบหมู่อสูรมัจฉา
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F655%2Fdscf5350copy.jpg&hash=ccf20160901cfd7f7aac6fab87a5335e4d70b640) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=523d01d659416ccc124f50f41c466939)
ภาพพระขันธกุมารทรงมยุรพาหณ และภาพทุวะกีอวตาลจับม้าีปีก
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F17b%2Fdscf5360copy.jpg&hash=b53ec2a9a551e14f0c6c9be270b0b875baca3252) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=b5dc8974781fefe41f743848881493f6)
ภาพพระนารายณ์ทรงขลุ่ย และภาพพระนารายณ์ยืนจำสถาน
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2Fc20%2Fdscf5364copy.jpg&hash=c0248745153b10a15bb6a7675fa097b6b2553fbc) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=c010ddd96bd9f741ab93d1bf538bb698)
ภาพพระนารายณ์ทรงสิงฆพาหนะเสด็จพระไกรลาศ และภาพพระนารายณ์เสด็จไปคิชบรรพต
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2Fc8c%2Fdscf5368copy.jpg&hash=c6dd556598c1c9c4594514fdf015c9bb74f6bfad) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=9261bee42fc5d46bcbd3bc215cc7fd8b)
ภาพพระขันธกุมารบุตรพระอิศวรทรงมยุระพาหะนะ และภาพพระปัญจศีขร
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F4d7%2Fdscf5389copy.jpg&hash=946d122f0d9417c859867edaf53d4288a0eef8d8) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=787cc2798bcf4d9bc61d4b4bafaeda9c)
ภาพพระปรเมศวรปราบมุลาคะนี และภาพพระปรเมศวรปราบอังคุทพรหม
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F0fd%2Fdscf5382copy.jpg&hash=31f3090ef78e795ee65b6fa9df1b4ccb6f2e8fbb) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=923fe1c78039441fa525619379fb8f49)
ภาพพระอิศวรกับพระอุมาทรงโคเสด็จไปไกลาส และภาพพระพรหมทรงหงส์
(http://image.ohozaa.com/show.php?id=0e5b52c528a35c65bab4f5b8d0dc39d4)(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2Fcc7%2Fdscf5399copy.jpg&hash=74eb6af8f1853a9204a5f56ebfba9d2da9216336) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=0e5b52c528a35c65bab4f5b8d0dc39d4)
ภาพพระพลเทพ และภาพพระเทวริงค์
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F728%2Fdscf5411copy.jpg&hash=4a4dcc833aec034f31870a1d78bedea99e62f6cb) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=b9a27346e0ef923273a75774747578da)
ภาพพระนารถ และภาพเทพสตรี
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F08d%2Fdscf5413copy.jpg&hash=e5ca7fc6cb6195dfb2c3409861360bf86f331e20) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=72fdc8427f26c3daab303d39b3d56ff8)
ภาพพระนารายณ์ถือรวงข้าวกับพระลักษมีทรงปลากรายเป็นพาหนะไปกระเษียรสมุทร
และภาพพระอิศวรกับพระอุมาทรงสุงสุมาระพาหนะไปมหาสมุทร
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F9e7%2Fdscf5419copy.jpg&hash=a596824800ec35d33021fcb8e9fbc5977ca1cce6) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=c6c7fe606cc1e05b6ba5cb275224993e)
ภาพพระอิิศวรทรงศีล และภาพพระอิศวรสร้างมหาธนูโมลีด้วยลำไม้ศรีสุก
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F7bf%2Fdscf5422copy.jpg&hash=610f95cc2935e857b0647694db64a2acd5b4fcc2) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=800b6e1dba97a7d52f471937f39db39a)
ภาพพระอิศวรสร้างหิมพานต์ในร่มไม้สุกขรมย์ (ทักษิณามูรติ ???) และภาพพระปรเมศวร
(http://image.ohozaa.com/show.php?id=444999f26e21e675331afb6bb8f85d09)(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F82d%2Fdscf5435copy.jpg&hash=6c4692477cb6d889344c6ab053f7f3b0bf72605a) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=e57cea5720091ed520a671376048c3c0)
ภาพพระอิศวรปราบมหาพลอิสูนเพื่อจะเป็นใหญ่ในโลกนี้
และภาพพระอิศวรปราบกรุงภายักษ์ ถือเอาซึ่งผู้มีเพื่อจะเป็นใหญ่ในโลก
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F0aa%2Fdscf5487copy.jpg&hash=793cf9af4a5e7679487d29005377fd9f099b9635) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=a465c21d09304b7a21c282986b9df643)
ภาพท้าวสหบดีพรหม และภาพพระพรหมมเหศวร
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F5d9%2Fdscf5494copy.jpg&hash=22f2fda00890341d2012679715d6f6919a9601a0) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=bd311f18bb60785154d19c68b1ebe5ae)
ภาพพระพรหมธาดา และภาพพระพรหมนารท
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F191%2Fdscf5501copy.jpg&hash=0092840be4b749b8227c54c940c55fba2f17d71c) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=0e611a3217db411a6834c70a9abe496d)
ภาพพระปรเมศวรทรงธนูโมลี และภาพเทพสตรี
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F15b%2Fdscf5434copy.jpg&hash=70eba2d096a1a79a3a5611af1d3ff1d3fdcc708b) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=444999f26e21e675331afb6bb8f85d09)
ภาพพระอุเทนราช และภาพมัทยาวามหาฤาษี
(https://forum.hindumeeting.com/proxy.php?request=http%3A%2F%2Fimage.ohozaa.com%2Fi%2F314%2Fdscf5522copy.jpg&hash=2293e49fdd2bcef9b085227d3df9b90ebb3d5f84) (http://image.ohozaa.com/show.php?id=958cda5c4ebf809abbd03fa2eba0f24e)
ภาพพระมหาวิกฆิเนตรไปกระเศียรสมุท และภาพพระมหาวิกฆิเนตรปราบอสูรภังฆี
หมายเหตุ :
ภาพทั้งหมดบันทึก โดย : อักษรชนนี
ที่มาของข้อมูล : เอกสารประกอบการบรรยาย เรื่อง " นำชมภาพจิตรกรรมฝาผนังในพระ
อุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวาส (วัดพระแก้ววังหน้า) " โดย อ.ณัฏฐภัทร จันทวิช
ที่มาของคำบรรยายประกอบภาพจิตรกรรม : หนังสือ "เทพฮินดู ผู้พิทักษ์พุทธสถาน" โดย คุณอรุณศักดิ์ กิ่งมณี
Quote from: อินทุศีตาลา on May 24, 2011, 21:39:28
ขอบพระคุณคุณอักษรชนนีสำหรับภาพงามๆและความรู้ดีๆค่ะ
ติดตามต่อไปอย่างใจจดจ่อ
ขอบคุณ คุณอินทุศีตาลา ที่ติดตามชมนะครับ
หากมีข้อมูลใดจะร่วมกันเพิ่มเติม หรือแนะนำ ก็เชิญได้ตามสบายเลยนะครับ (ถือว่าเป็นการร่วมกันเรียนรู้ไปด้วยกันครับ)
เรียนท่องเที่ยวและประวิติศาสตร์วัดวัง ยังไม่ทราบข้อมูลเท่านี้เลย ได้แต่ยืนสงสัยว่าแต่ละรูปหมายถึงใครบ้าง
ขอบคุณพี่มากๆค่ะ ที่นำมาเผยแพร่เป็นวิทยาทานให้แก่คนที่ยังไม่รู้