ภาพจิตรกรรมพระเป็นเจ้าของศาสนาพราหมณ์-ฮินดูในฐานะเทพทวารบาล พระอุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวา

[อักษรชนนี]

สวัสดีครับเพื่อนสมาชิก HinduMeeting ทุกท่าน

         มาถึงกระทู้ที่สองของผมใน forum ศิลปะวัฒนธรรมของไทยและอินเดียแล้วนะครับ โดยกระทู้นี้ผมจะขออนุญาตนำเสนอเรื่องราวของภาพจิตรกรรมพระเป็นเจ้าของศาสนาพราหมณ์-ฮินดูในฐานะเทพทวารบาล พระอุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวาส (วัดพระแก้ววังหน้า) กันนะครับ

        สำหรับพระอุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวาส หรือที่เรียกกันเป็นสามัญว่า "วัดพระแก้ววังหน้า" สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๓ โดยกรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ โปรดเกล้าฯให้สร้างขึ้นเป็นพระอุโบสถ สำหรับประดิษฐานพระพุทธรูปสำคัญ เช่นเดียวกับพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม แต่เดิมจะสร้างขึ้นเป็นยอดปราสาท แต่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงห้ามไว้ว่าไม่มีธรรมเนียมการสร้างปราสาทในพระราชวังบวรฯ พระอุโบสถหลังนี้จึงเป็นหลังคาจตุรมุขดังที่เห็นกันทุกวันนี้

       ในสมัยรัชกาลที่ ๔ หลังจากที่พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคตแล้ว พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชดำริที่จะให้พระอุโบสถเป็นที่ ประดิษฐานพระพุทธสิหิงค์ จึงได้โปรดเกล้าฯ ให้ก่อฐานชุกชี ตั้งบุษบกขึ้นกลางห้อง พร้อมทั้งเขียนฝาผนังเรื่องตำนานพระพุทธสิหิงค์ขึ้นด้วย แต่ได้เสด็จสวรรคตเสียก่อน จึงไม่ได้ย้ายพระพุทธสิหิงค์มาประดิษฐานตามพระราชดำริเดิม

       ปัจจุบันพระอุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวาส (วัดพระแก้ววังหน้า) ตั้งอยู่ภายในสถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ ถนนราชินี เขตพระนคร กรุงเทพฯ

พระอุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวาส

[อักษรชนนี]

             ภายในพระอุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวาส ประดิษฐานพระพุทธรูปยืน พระหัตถ์ทั้งสองยกขึ้นระดับพระอุระ หันฝ่าพระหัตถ์ออกเป็นการแสดงปางประทานอภัย หรือปางห้ามสมุทร ซึ่งจากลักษณะทางประติมานวิทยาเป็นลักษณะของพระพุทธรูปในแบบศิลปะที่เป็นพระราชนิยมสมัยรัชกาลที่ ๓

         ที่ผนังทั้งหมดภายในพระอุโบสถ จะเขียนภาพเล่าเรื่องอดีตพระพุทธเจ้า ๒๗ พระองค์, ตำนานพระพุทธสิหิงค์ และที่บานประตูและหน้าต่างจะเขียนภาพเทวปาง หรือภาพเทพเจ้าในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ดุจเป็นเทพทวารบาล

ภายในพระอุโบสถ



ภาพจิตรกรรมพระเป็นเจ้าที่เขียนไว้บนบานหน้าต่างพระอุโบสถ

[อินทุศีตาลา]

ขอบพระคุณคุณอักษรชนนีสำหรับภาพงามๆและความรู้ดีๆค่ะ

ติดตามต่อไปอย่างใจจดจ่อ

[อักษรชนนี]

             จิตรกรรมที่เป็นภาพวาดเทพทวารบาลบนบานประตูและหน้าต่างด้านใน พระอุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวาส กล่าวได้ว่าแตกต่างจากเทพทวารบาลในพระอารามอื่นๆ ที่เป็นภาพจิตรกรรมประเพณีที่สืบมาแต่สมัยอยุธยา แต่จัดเป็นเทพเจ้าที่มีฤทธานุภาพเนื่องในศาสนาพราหมณ์ฮินดู ที่ปรากฏอยู่ในตำราภาพเทวรูปและเทวดานพเคราะห์

          ซึ่งการใช้ภาพเทวรูปและเทวดานพเคราะห์มาวาดเป็นเทพทวารบาลผู้พิทักษ์พระพุทธศาสนานี้ อาจกล่าวได้ว่าเป็นพระราชดำริในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทั้งนี้เนื่องด้วยทรงให้ความสำคัญแด่สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เปรียบพระองค์เสด็จประทับบนสรวงสวรรค์เหนือยอดเขาพระสุเมรุที่สูงสุดในจักรวาล โดยมีเทพเทวาทุกชั้นฟ้าร่วมเสด็จสักการบูชาสดับพระธรรมเทศนาของพระพุทธองค์ และคอยอารักษ์พิทักษ์พระองค์ให้ปราศจากภยันตรายใดๆนั่นเอง

         นอกจากนี้กล่าวได้ว่าจากพระราชดำริที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้มีพระราชพิธีสงฆ์ในการประกอบพระราชพิธีหลายอย่าง ที่แต่เดิมทางราชสำนักจะจัดเฉพาะพิธีพราหมณ์ เช่น พระราชพิธีโสกันต์ พระราชพิธีบรมราชาภิเษก ก็โปรดเกล้าฯให้จัดพิธีสงฆ์ควบคู่ไปด้วย ย่อมเป็นหลักฐานที่แสดงให้เห็นถึงความสำคัญของพระพุทธศาสนา ที่มีต่อแนวพระราชดำริในการนำภาพเทพเจ้ามาสถิตเป็นเทพทวารบาลที่พระอุโบสถในพระอารามสำคัญ เช่น ที่วัดบวรสถานสุทธาวาสนี้ และยังปรากฏที่บานประตูหน้าต่างพระอุโบสถและพระวิหารหลวง วัดสุทัศน์เทพวราราม โดยใช้ตำราภาพเทวรูปและเทวดานพเคราะห์เป็นภาพหลัก และโปรดให้เลือกภาพเทวรูปสำคัญสถิตที่บานประตูก่อน จากนั้นจึงนำภาพเทพเจ้าอื่นวาดสถิตที่บานหน้าต่างตามลำดับ

ภาพพระเทวะกรรม์ (ยืน) และภาพพระเทวะกรรม์ (นั่ง)



ภาพพระอุมาสาปหนุมาน และภาพพระอุมาภควดี



ภาพพระลักษมี และภาพพระมเหศวรี



ภาพสีหาวตาลผลาญอสูรหิรัญ และภาพวราหาวตาร



ภาพที่หน้าต่างบานแรกชำรุดจนมองไม่เห็นภาพ และอีกบานเป็นภาพพระนารายณ์ปราบเอกทันต์

[อักษรชนนี]

ภาพพระนารายณ์อวตารเป็นอสูรชรา ปลูกต้นไม้เพื่อลวงให้ทศกัณฐ์คืนพระอุมาให้กับพระอิศวร
และภาพพระนารายณ์อวตารลงมาเพื่อปราบทศกัณฐ์



ภาพพระนารายณ์อวตารเป็นพราหมณ์มาขอที่จากอสูร
และภาพพระนารายณ์อวตารเป็นสมณะเพื่อหลอกเอาศิวะลึงค์จากอสูรตรีปุรำ



ภาพพระบรมจักรกฤษณ์ (พระนารายณ์อวตาร) ปราบกรุงพาณาสูร
และภาพพระนารายณ์อวตารปราบนนทุก (อัปสราวตาร)



ภาพมัสยาวตารปราบหมู่สังขอสูร และภาพกัจฉปาวตารปราบหมู่อสูรมัจฉา



ภาพพระขันธกุมารทรงมยุรพาหณ และภาพทุวะกีอวตาลจับม้าีปีก

[อักษรชนนี]

ภาพพระนารายณ์ทรงขลุ่ย และภาพพระนารายณ์ยืนจำสถาน



ภาพพระนารายณ์ทรงสิงฆพาหนะเสด็จพระไกรลาศ และภาพพระนารายณ์เสด็จไปคิชบรรพต



ภาพพระขันธกุมารบุตรพระอิศวรทรงมยุระพาหะนะ และภาพพระปัญจศีขร



ภาพพระปรเมศวรปราบมุลาคะนี และภาพพระปรเมศวรปราบอังคุทพรหม



ภาพพระอิศวรกับพระอุมาทรงโคเสด็จไปไกลาส และภาพพระพรหมทรงหงส์

[อักษรชนนี]

ภาพพระพลเทพ และภาพพระเทวริงค์



ภาพพระนารถ และภาพเทพสตรี



ภาพพระนารายณ์ถือรวงข้าวกับพระลักษมีทรงปลากรายเป็นพาหนะไปกระเษียรสมุทร
และภาพพระอิศวรกับพระอุมาทรงสุงสุมาระพาหนะไปมหาสมุทร



ภาพพระอิิศวรทรงศีล และภาพพระอิศวรสร้างมหาธนูโมลีด้วยลำไม้ศรีสุก



ภาพพระอิศวรสร้างหิมพานต์ในร่มไม้สุกขรมย์ (ทักษิณามูรติ ) และภาพพระปรเมศวร

[อักษรชนนี]

ภาพพระอิศวรปราบมหาพลอิสูนเพื่อจะเป็นใหญ่ในโลกนี้
และภาพพระอิศวรปราบกรุงภายักษ์ ถือเอาซึ่งผู้มีเพื่อจะเป็นใหญ่ในโลก



ภาพท้าวสหบดีพรหม และภาพพระพรหมมเหศวร



ภาพพระพรหมธาดา และภาพพระพรหมนารท



ภาพพระปรเมศวรทรงธนูโมลี และภาพเทพสตรี



ภาพพระอุเทนราช และภาพมัทยาวามหาฤาษี



ภาพพระมหาวิกฆิเนตรไปกระเศียรสมุท และภาพพระมหาวิกฆิเนตรปราบอสูรภังฆี

หมายเหตุ :

ภาพทั้งหมดบันทึก โดย : อักษรชนนี

ที่มาของข้อมูล : เอกสารประกอบการบรรยาย เรื่อง " นำชมภาพจิตรกรรมฝาผนังในพระ
อุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวาส (วัดพระแก้ววังหน้า) " โดย อ.ณัฏฐภัทร จันทวิช

ที่มาของคำบรรยายประกอบภาพจิตรกรรม : หนังสือ "เทพฮินดู ผู้พิทักษ์พุทธสถาน" โดย คุณอรุณศักดิ์ กิ่งมณี

[อักษรชนนี]

ขอบพระคุณคุณอักษรชนนีสำหรับภาพงามๆและความรู้ดีๆค่ะ

ติดตามต่อไปอย่างใจจดจ่อ

ขอบคุณ คุณอินทุศีตาลา ที่ติดตามชมนะครับ

หากมีข้อมูลใดจะร่วมกันเพิ่มเติม หรือแนะนำ ก็เชิญได้ตามสบายเลยนะครับ (ถือว่าเป็นการร่วมกันเรียนรู้ไปด้วยกันครับ)

[Cz Mhoo-sand]

เรียนท่องเที่ยวและประวิติศาสตร์วัดวัง ยังไม่ทราบข้อมูลเท่านี้เลย ได้แต่ยืนสงสัยว่าแต่ละรูปหมายถึงใครบ้าง

ขอบคุณพี่มากๆค่ะ ที่นำมาเผยแพร่เป็นวิทยาทานให้แก่คนที่ยังไม่รู้