ปฏิทินวันสำคัญและเทศกาลทางศาสนาพราหมณ์-ฮินดู (ปํจางฺค) ประจำปี ๒๕๕๖

[อักษรชนนี]

ปฏิทินวันสำคัญและเทศกาลทางศาสนาพราหมณ์-ฮินดู(ปํจางฺค) ประจำปีพุทธศักราช 2556
คริสตศักราช 2013, ปีวิกรม สัมวัต ที่ 2069-70, ปีศาลิวาหน ศาเก ที่ 1934-35
ปีพังคล สัมวัต ที่ 1419-20, ปี เนปาลี สัมวัต ที่1133
จากปฏิทินปัญจางค์ของ คุณพ่อฐากูร ปรสาท ออก ณ เมืองพาราณสี ประเทศอินเดีย



(แปลและจัดทำ โดย ศรีหริทาส)

คำชี้แจง

          ปฏิทินวันสำคัญทางศาสนาพราหมณ์-ฮินดูนี้ แปลจากปฏิทินโหราศาสตร์อินเดีย เรียกว่า ปัญจางค์(ปํจางฺค) ของคุณพ่อฐากูร ปรสาท ประเทศอินเดีย ซึ่งในปฏิทินจริงจะบอกรายละเอียดต่างๆ เช่น ข้างขึ้น-แรม นักษัตร,โยค ฯลฯ เพื่อใช้ในพีธีกรรมและทางโหราศาสตร์ด้วย แต่ในการแปลมานี้ได้ตัดทอนเหลือแค่วันสำคัญทางศาสนาฮินดูเท่านั้น จริงๆแล้วท่านสามารถสังเกตว่าวันนั้นเป็นวันดิถี(ข้างขึ้นแรม)ใด โดยดูจากชื่อวัน เช่น จตุรถี -4 ค่ำ, ปัญจมี- 5 ค่ำ,อัษฏมี -8 ค่ำ, นวมี- 9 ค่ำ, เอกาทศี - 11 ค่ำ,ทวาทศี 12 ค่ำ, ตรโยทศี 23 ค่ำ, ปูรณิมา คือวันเพ็ญ 15 ค่ำ และ อมาวาสยะ – แรม 15 ค่ำ(เดือนดับ)

มีข้อชี้แจง คือ

         1.ท่านอาจสงสัยว่า ทำไม บางวันมีหลายค่ำในวันเดียวกัน เช่นเป็นทั้งปฺรโทษ(13 ค่ำ) และมาสศิวราตรี(14 ค่ำ) เนื่องจากตามหลักศาสนาฮินดูวันสำคัญส่วนใหญ่ ยึดวันตามจันทรคติ แต่บางครั้งวันของพระจันทร์จะคร่อมวันทางสุริยคติ เช่น ในวันที่ 29 เมษายน มีทั้ง 4 ค่ำและ 5 ค่ำในวันเดียว(ช่วงเวลาต่อกัน)  นอกจากนี้แล้วบางครั้งดิถี(ขึ้น-แรม)ของอินเดียกับไทยอาจต่างกันนิดหน่อย  การจะกำหนดว่าวันไหนเป็นวันสำคัญ คณาจารย์บางท่านก็ยึดถือว่า วันที่เริ่มต้นเข้าดิถีที่กำหนด บางท่านก็ให้ยึดตามปฏิทินไทย อันนี้ก็แล้วแต่สำนักและครูบาอาจารย์

         2.ปฏิทินนี้อาจไม่ตรงกับปฏิทินวันสำคัญทางศาสนาของอินเดียในภูมิภาคอื่นๆ เช่นอินเดียใต้ซึ่งมีความแตกต่างกัน และอาจไม่ตรงกับประกาศของเทวสถานต่างๆในเมืองไทย เนื่องด้วยการคำนวนทางเวลา ทั้งนี้ขอให้ท่านอ่านประกาศเทศกาลและวันสำคัญต่างๆจากเทวสถานที่ท่านจะไปร่วมงานด้วย

         3.ปฏิทินนี้เริ่มต้นด้วยเดือน ในวงเล็บจะบอกเดือนทางจันทรคติ ซึ่งจะคร่อมเดือนกันเช่น เดือนกุมภาพันธ์ (มาฆ - ผาลฺคุณ)  ส่วนวันที่จะบอกวันตามปฏิทินทั่วไป ใช้เลขสากล ด้านหลังจะบอกว่าวันนั้นเป็นวันสำคัญอะไร วันใดที่มีเครื่องหมายดอกจัน (*) หมายถึงวันสำคัญ หรือเทศกาลพิเศษต่างๆ  บางเดือนที่มีวันสำคัญซ้ำกันนอกจากเหตุผลในข้อที่1แล้ว ยังเพราะการแบ่งตามนิกายซึ่งได้ใส่ไว้ในวงเล็บด้านหลังแล้ว

         4. ท่านที่จะใช้ปฏิทินนี้เพื่อการบูชาเทพเจ้าต่างๆ และถือพรตไม่ว่าจะอดอาหาร หรือทานมังสวิรัติ หรือพรตอื่นๆ ให้เลือกปฏิบัติในวันที่ท่านต้องการ ชาวฮินดูมีวันพระหลายวันตามแต่ลัทธินิกาย  โดยมากคือ  8ค่ำ 11 ค่ำ 15 ค่ำ(ทั้งขึ้นและแรม) มีข้อแนะนำดังนี้

-สำหรับการบูชาพระคเณศ ได้แก่วัน 4 ค่ำ คือ ไวนายกี คเณศจตุรถี(ข้างขึ้น), สํกษฺฏี คเณศจตุรถี(ข้างแรม)

-สำหรับพระศิวะ ได้แก่ วันปฺรโทษ(13ค่ำ)(ถ้าปฺรโทษไหนตรงกับวันเสาร์ จะเรียกว่า ศนิปฺรโทษ เชื่อว่าให้คุณมากหากได้ถือพรตและทำบูชา), มาสศิวราตรี(ศิวราตรีประจำของเดือน)(แรม 14 ค่ำ)

-สำหรับพระเทวี คือ วัน ทุรคาษฏมี( 8 ค่ำ)

-สำหรับพระวิษณุ คือ วันเอกาทศี(11 ค่ำ) ซึ่งมีคำนำหน้าต่างๆกันออกไป เช่น กามทา เอกาทศี , โมกษทา เอกาทศี เนื่องด้วยเชื่อว่าการปฏิบัติในวันนั้นๆจะให้ผลที่ต่างกัน และปูรณิมา(ขึ้น15ค่ำ)

-สำหรับอุทิศศราทธพรตแด่ปิตฤ คือเทพบิดรหรือบรรพบุรุษ คือวันอมาวัสยะหรือวันเดือนดับ(แรม 15 ค่ำ)

-ในวันสังกรานติ หรือวันที่พระอาทิตย์ย้ายราศี บูชาพระสูรยนารายณ์

-วันฉลองหรือ ชยันตี หมายถึงวันประสูติของเทพเจ้า วันเกิดของนักบุญนักบวชและบุคคลสำคัญ

-นอกจากนี้วันอื่นๆที่มีพระนามเทพเจ้าปรากฏ ก็มีการบูชาเทพเจ้าในวันนั้นๆ และวันสำคัญอื่นๆ ให้ท่านดูรายละเอียดจากเวปไซต์ของโครงการหอมรดกไทย เรื่องศาสนาพราหมณ์ฮินดู

-ในปฏิทินนี้มีวันสำคัญของศาสนาอื่นๆในอินเดียด้วย

[อักษรชนนี]

เดือนกุมภาพันธ์ (มาฆ - ผาลฺคุณ)

         วันที่   

         2        วันฉลองสวามีวิเวกานันทะ (สวามีวิเวกานันทะ ชยันตี)นักบวชที่นำศาสนาฮินดู

                   ไปเผยแพร่อย่างกว้างขวาง

         6        ษษฏฺติลา เอกาทศี

         7        ปฺรโทษ

         8         มาสศิวราตรี

          10       อมาวัสยะ(เดือนดับ)

          11       วันฉลองวัลลภาจารย์ (วัลภาจารย์ ชยันตี)คณาจารย์เวทานตะฝ่ายไวษณวนิกาย

          14       ไวนายกี คเณศจตุรถี

        *15      วสันตปัญจมี สรัสวตีปูชา

          17       วันฉลองมาธวาจารย์ (มาธวาจารย์ ชยันตี)คณาจารย์เวทานตะฝ่ายไวษณวนิกาย

         18       ทุรคาษฺฏมี

         21       ชยา-อชา เอกาทศี

         23       ปฺรโทษ

       *25       วันมาฆบูชา, มาฆีปูรณิมา และวันฉลองนักบุญรวิทาส(รวิทาส ชยันตี)

เดือนมีนาคม (ผาลฺคุณ - ไจตฺร)

         วันที่   

          1          สํกษฺฏี คเณศจตุรถี

          5          ชานกี ชยันตี

          7          วันฉลองสวามีทยานันทะ สรัสวตี (สวามีทยานันทะ สรัสวตี ชยันตี)นักบวชผู้ก่อ

                   ตั้ง อารยสมาช

          8          วิชยา เอกาทศี

          9          ศนิ ปฺรโทษ

          *10        มหาศิวราตรี บูชาพระศิวลึงค์และถือพรตตลอดทั้งคืน วันปรากฏพระลิงโคทภวมูรติ

                   และถือเป็นวันอภิเษกสมรสของพระศิวะและพระแม่ปารพตี

          11        อมาวัสยะ(เดือนดับ)

          15        ไวนายกี คเณศจตุรถี

          18        กามทาสัปตมี

         *26       โหลิกา ทหน, ปูรณิมา(วันเพ็ญ) วันเผารูปนางโหลิกาและฉลอง

         *27       โหลิ  (เล่นสาดสี)

         *28       โหลิ, วสนฺโตตฺสว (เล่นสาดสี)

          30        สํกษฺฏี คเณศจตุรถี

เดือนเมษายน (ไจตฺร - ไวศาขะ)

          วันที่   

          3          ศีตลาษฺฏมี

          6          ปาปโมจินี เอกาทศี



          7          ปฺรโทษ

          8          มาสศิวราตรี

          10        อมาวัสยะ(เดือนดับ)

         *11       วันเริ่มเทศกาลนวราตรีในฤดูวสันต์ (วาสํตีย นวราตฺรี ปฺรารํภ) บูชาพระแม่ 9 ราตรี

         *13       เมษสังกรานติ วันสงกรานต์(1)

          14         วันสงกรานต์(2),ไวนายกี คเณศจตุรถี, วันฉลอง ดร.อัมเพทกร (อัมเพทกร ชยันตี)

          15        วันสงกรานต์(3), ศรีปัญจมี

         *18       มหานิศาบูชา อัษฺฏมี  บูชาพระทุรคา

         *19       มหานวมี ทุรคาบูชา, และวันประสูติพระราม(ศรีราม นวมี)

          21       กามทาเอกาทศี(นิกายสมารตะ)

          22       กามทาเอกทศี(นิกายไวษณวะ)

         *23       เภามะ ปฺรโทษ(วันอังคาร), วันฉลองพระศาสดามหาวีระ ของศาสนาไชนะ

                    (มหาวีระ ชยันตี)

          25        ปูรณิมา(วันเพ็ญ), หนุมานชยันตี

          28       สํกษฺฏี คเณศจตุรถี

         **29     สํกษฺฏี คเณศจตุรถี - วันเทวาภิเษกพระพิฆเนศวร์รุ่นทรงพล ของคณะอักษรศาสตร์ ม.ศิลปากร

[อักษรชนนี]

เดือนพฤษภาคม (ไวศาขะ- ชฺเยษฺฐ)

          วันที่   

          3          ศีตลาษฺฏมี

          5          วรูถินี เอกาทศี (นิกายไวษณวะ)

          7          เภามะ ปฺรโทษ

          8          มาสศิวราตรี

          9          อมาวัสยะ(เดือนดับ)

          11       วันฉลองฉัตรปตี ศิวาจี (ศิวาชี ชยันตี)ราชานักรบของพวกมาราธา

          *12       วันฉลองปรศุราม(ปรศุรามชยันตี)อวตารของพระวิษณุ

          13       อักษยตฤติยา

          14       ไวนายกี คเณศจตุรถี

          *15       วันฉลองท่านอาทิศังกราจารย์ (อาทย ศังกราจารย์ ชยันตี)เจ้าสำนักอไทฺตเวทานตะ

          *16       วันฉลองท่านรามานุชาจารย์ (รามานุชาจารย์ ชยันตี)เคณาจารย์ของไวษณวนิกาย   

                   ฝ่ายวิศิษฺฏาไทฺวตะ

          18       ทุรคาษฺฏมี, อันนาปูรณาษฺฏมี

          *19       วันฉลองประสูติพระแม่สีดา (ชานกี ชยันตี) สีตานวมี

          21       โมหินี เอกาทศี

          22       ปฺรโทษ

          *23       วันฉลองการปรากฏของพระนรสิงห์ (ศรีนฤสิงหะ ชยันตี)นฤสิงหะ จตุรทศี

          *25       วันวิสาขบูชา, ไวศขีปูรณิมา พุทธชยันตี

          28       สํกษฺฏี คเณศจตุรถี

เดือนมิถุนายน (ชฺเยษฺฐ - อาษาฒ)

         วันที่   

          1          ศีตลาษฺฏมี

          4          อจลาเอกาทศี

          5          ปฺรโทษ

          6          มาสศิวราตรี

          8          อมาวัสยะ(เดือนดับ), วฏสาวิตตรี พรต,วันฉลองพระเสาร์(ศนิ ชยันตี)

          11       อุมาวตาร

          12       ไวนายกี คเณศจตุรถี

          17       ทุรคาษฺฏมี

          *18       คงคา ทศหรา วันพระคงคาลงมาสู่โลก จัดกิจกรรมทางน้ำ

          19       นิรชลา ภีมเสนี เอกาทศี(นิกายสมารตะ)บูชาพระนารายณ์โดยอดอาหารและน้ำ                   เป็นเวลา 14 ชม.

          20       นิรชลา ภีมเสนี เอกาทศี(นิกายไวษณวะ)

          21       ปฺรโทษ

          *23       ปูรณิมา(วันเพ็ญ), วันฉลองนักบุญกพีรทาส (กพีร ชยันตี)นักบุญฝ่ายภักติและกวี

          26       สํกษฺฏี คเณศจตุรถี

เดือนกรกฎาคม (อาษาฒ - ศฺราวณ)

         วันที่   

          3          โยคินีเอกาทศี (นิกายสมารตะ), วันนักบุญเทวราหา บาบา ปุณยดิถี

          4          โยคินีเอกาทศี (นิกายไวษณวะ)

          5          ปฺรโทษ

          6          มาสศิวราตรี

          8          อมาวัสยะ(เดือนดับ)

         *10      รถยาตรา วันนำพระวิษณุหรือพระชคันนาถแห่ไปรอบเมือง

          12       ไวนายกี คเณศจตุรถี

          16       ทุรคาษฺฏมี

          19       หริศยนี  เอกาทศี

          20       ปฺรโทษ, วามน ทฺวาทศี วันประสูติพระวามน อวตารพระวิษณุ

          *22       คุรุปูรณิมา,วยาสบูชา- วันไหว้ครูและฤษีวยาส

          23       มํคล เคารี พรต

          25       สํกษฺฏี คเณศจตุรถี

          29       ศราวัณ โสมวาร พรต(พรต บูชาพระศิวะวันจันทร์ในเดือนศราวัณ)

          30       มํคล เคารี พรต

[อักษรชนนี]

 

เดือนสิงหาคม (ศฺราวณ -ภาทฺรปท)

          วันที่   

          2          กามทา    เอกาทศี

          4          ปฺรโทษ

          5          ศราวัณ โสมวาร พรต(พรต บูชาพระศิวะในเดือนศราวัณ)

          6          อมาวัสยะ(เดือนดับ)

          10       ไวนายกี คเณศจตุรถี

          *11       นาคปัญจมี,ตกฺษกปูชา วันบูชานาค

          12       ศราวัณ โสมวาร พรต(พรต บูชาพระศิวะในเดือนศราวัณ)

          *13       วันฉลองท่านโคสวามีตุลสีทาส(ตุลสีทาสชยันตี)ผู้นิพนธ์ศรีรามจริตมานัส

          15       วันฉลองเอกราชอินเดีย(สวตันตรทา ทิวัส)

          17       ปุตฺรทา เอกาทศี

          18       ปฺรโทษ

          19       ศราวัณ โสมวาร พรต(พรต บูชาพระศิวะในเดือนศราวัณ)

          *20       ศราวณีปูรณิมา, อุปกรฺม วันทำพิธีในพระเวทของพราหมณ์และทวิชาติ

          *21       ศราวณีปูรณิมา, รักษาพันธัน(วันผูกข้อมือ), วันภาษาสันสกฤต

          24       สํกษฺฏี คเณศจตุรถี

          *28       วันประสูติพระกฤษณะ (ศฺรีกฤษฺณชนมาษฺฏมี)

เดือนกันยายน(ภาทฺรปท - อาศฺวิน)

          วันที่   

          1          ชยา เอกาทศี

          2          ปฺรโทษ

          3          มาสศิวราตรี

          *5       กุโศตฺปาฏินี อมาวสิยา(วันเก็บหญ้าคา หรือหญ้ากุศะเพื่อใช้ในพิธี)

          *8       คเณศจตุรถี,คเณโศตฺสว เริ่มต้นเทศกาลคเณศจตุรถี

          10       ฤษีปัญจมี

          12       ทุรคาษฺฏมี เริ่มมหาลักษมีพรต(16 วัน)

          14       วันภาษาฮินดี

          15       รวิวาร พรต, ปทฺมกรฺม เอกาทศี

          *17       วิศวกรฺมปูชา วันบูชาพระวิษณุกรรม, และ ปฺรโทษ

          *18       อนันตจตุรทศี วันสุดท้ายของเทศกาลคเณศจตุรถี(วิสรชัน-ส่งเสด็จ)

          19       ปูรณิมา(มหาลยา)เริ่มเทศกาลการทำบุญให้บรรพบุรุษ(10วัน)(รับตายาย)

          22       สํกษฺฏี คเณศจตุรถี

          28       มาตฤนวมี (มาตามห ศราทฺธ พิธีศราทฺธพรตอุทิศฝ่ายมารดา)

          30       อินทิรา เอกาทศี(นิกายสมารตะ)

เดือนตุลาคม (อาศฺวิน - การฺติก)

         วันที่   

           1         อินทิรา เอกาทศี(นิกายไวษณวะ)

          *2       ปฺรโทษ, วันฉลองมหาตมาคานธี  (คานธี ชยันตี)

          3         มาสศิวราตรี

          *4       อมาวัสยะ(เดือนดับ) ปิตฤวิสรชนฺ(วันส่งตายาย หรือบรรพบุรุษกลับปิตฤโลก)

          *5       ศารทียา นวราตรี, เริ่มเทศกาลนวราตรีในฤดู ศารท บูชาพระแม่เจ้า (9 วัน)

          8         ไวนายกี คเณศจตุรถี

          11       มหานิศาปูชา,

          12       มหาอษฺฏมี บูชาพระทุรคา

          *13       ทุรคานวมี, มหานวมี วิชยทศมี(วันบูชาใหญ่พระแม่เจ้า-วันแห่)

          15       ปาปำกุศ เอกาทศี

          16       ปฺรโทษ

          *18       ศรท ปูรณิมา บูชาพระวิษณุด้วยของขาว และครบจตุรมาศ(คือออกพรรษ 4 เดือน   

                  ของสันยาสี), วันฉลองพระฤษีวาลมีกิ(วาลมีกิ ชยันตี)ผู้นิพนธ์รามายณะ

          22       สํกษฺฏี คเณศจตุรถี

          *27       ราธาษฏมี วันฉลองพระแม่ราธา

          30       รมฺภา เอกาทศี

[/MOVE]

[อักษรชนนี]

เดือนพฤศจิกายน(การฺติก-มารฺคศีรฺษ)

          วันที่   

         *1       ปฺรโทษ, มาสศิวราตรี, ธนเตรสฺ, (ธนฺวนฺตฺริ ชยันตี)

          *2       นรกจตุรทศี บูชาพระยมและจุดประทีป, วันฉลองประสูติของพระหนุมาน

                    (หนุมานชยันตี)

          *3       ทีปวาลี, บูชาพระลักษมี พระกุเวรและ จุดประทีป,อมาวสยะ(เดือนดับ)

          *4       อันนกูฏ(ถวายอาหาร 56 อย่าง ในเทวาลัย)

          5          มาตฤทวีติยา วันบูชาพระจิตรคุปต์

          7          ไวนายกี คเณศจตุรถี

          *8       สูรฺยษษฺฐี ฑาลาฉฐ,บูชาพระสุริยเทพ ถวายอรฺฆยตอนย่ำสนธยา

          9          ฑาลาฉฐ บูชาพระสุริยเทพ ถวายอรฺฆยตอนย่ำรุ่ง

          11       อกฺษยนวมี,กูษฺมาณฑา

          *13       หริปรโพธินี เอกาทศี, วันงานวิวาห์พระแม่ตุลสีและพระศาลิครามศิลา(ตุลสีวิวาห)

          14       วันฉลองท่านบัณฑิตเนห์รู (เนห์รูชยันตี)อดีตนายกรัฐมนตรีอินเดีย

          15       ปฺรโทษ

          *16       ไวกุณฺฑจตุรทศี  บูชาพระวิษณุและพระศิวะ โดยเชื่อว่าจะตายแล้วไปไวกุณฑ์โลก

          *17       ปูรณิมา, เทวทีปาวลี เทศกาลทีปวาลีของเทพเจ้า จุดประทีป,

                    วันฉลองคุรุนานักของศาสนาสิข(คุรุนานักชยันตี)

          21       สํกษฺฏี คเณศจตุรถี

          25       กาลไภรว อษฺฏมี

          29       อุตฺปนฺนา เอกาทศี

          30       ศนิ ปฺรโทษ

เดือนธันวาคม(มารฺคศีรฺษ- เปาษ)

วันที่   

1          มาสศิวราตรี

2          อมาวัสยะ(เดือนดับ)

6         ไวนายกี คเณศจตุรถี

*7       ศฺรีรามวิวาโหตฺสว วันฉลองวันอภิเษกสมรสของพระรามกับพระแม่สีดา

9          มิตฺรสปฺตมี

11       มหานนฺทานวมี

*13       โมกษทา เอกาทศี,  วันฉลองภควัทคีตา (คีตาชยันตี),เมานิเอกาทศี(ศาสนาไชนะ)

14       ศนิ ปฺรโทษ

16       ปิศาจโมจน ศราทฺธ

*17       ปูรณิมา, วันฉลองพระทัตตาเตรยคุรุ(ทัตตาเตรยชยันตี)

21       สํกษฺฏี คเณศจตุรถี

25       คริสตสมภพ

*27       วันฉลองพระปารศวนาถ (ปารศวนาถ ชยันตี)(ศาสนาไชนะ)

28       สผลา เอกาทศี

30       ปฺรโทษ, มาสศิวราตรี

31       วันสิ้นปีตามปฏิทินสากล

[อักษรชนนี]

ทางทีมงาน และสมาขิก www.HinduMeeting.com ต้องขอขอบพระคุณพี่หริทาสเป็นอย่างสูง

สำหรับความกรุณาที่แบ่งปันความรู้ และเนื้อหาสาระอันมีประโยชน์ต่อพวกเราชาว HM มาโดยตลอดนะครับ

[poomjai]

ผมอยากจะทราบว่า ถ้าผมจะเลือกวันบูชาพระคเณศ พิเศษเดือนละหนึ่งครั้ง ควรเลือก ไวนายกี คเณศจตุรถี หรือ สํกษฺฏี คเณศจตุรถี ดีครับ ขอข้อมูลความแตกต่างระหว่างข้างขึ้นและข้างแรม ควรเลือกข้างขึ้นหรือข้างแรมดี แต่ที่วัดแขกสีลมจะมีพิธีบูชาพระคเณศ ในวันแรม 4 ค่ำของทุกเดือน

[thsuvit]

ขอบคุณๆๆ ซาบซึ้งน้ำใจจริงๆ