มหาภารตยุทธกับการรับรู้ของคนไทย

[อินทุศีตาลา]

สงกรานต์นี้ว่างจากภารกิจทั้งหลายค่ะ กอปรกับอายุได้ล่วงเลยวัยที่จะออกไปเล่นสาดน้ำข้างนอกแล้ว แต่เมื่ออยู่เฉยๆก็เบื่อ เลยนึกได้ว่ามีอะไรอยากแบ่งปันกับท่านทั้งหลายในบอร์ดเพื่อกระตุ้นให้เกิดบรรยากาศแห่งการแลกเปลี่ยนความรู้ขึ้นอีกครั้ง หลังจากห่างหายไปนาน

อนุสนธิที่ครั้งหนึ่งดิฉันเคยเสียมารยาทปะทะคารมกับอดีตสมาชิกบอร์ดท่านหนึ่ง ว่าด้วยเรื่องความเข้าใจของคนไทยที่มีต่อพระกฤษณะ และตั้งใจไว้ตั้งแต่นั้นว่าจะหาโอกาสชวนทุกท่านคุยเรื่องนี้ต่อ แต่จนแล้วจนรอดก็หามีโอกาสและเวลาไม่ จึงว่างเว้นไปเสียนาน ดังนี้ ในโอกาสขึ้นปีใหม่ของไทย (ซึ่งไม่ได้เกี่ยวแก่พระกฤษณะเลย แต่ว่าดิฉันว่างพอดี)จึงขอเชิญเพื่อนสมาชิกบอร์ดทุกท่านร่วมแสดงความคิดเห็น เกี่ยวกับประเด็นนี้กันค่ะ

[อินทุศีตาลา]

บทความนี้ปรับปรุงมาจากตอนที่ทำรายงานส่งอาจารย์สมัยเรียนประวัติศาสตร์เอเชียใต้เมื่อ ปี2 หรือ ปี3 ค่ะ พอดีไปค้นเจอเอามาแก้ๆเสียหน่อย ตรงไหนผิดพลาดขอเชิญทุกท่านต่อเติมค่ะ

มหากาพย์มหาภารตยุทธกับการรับรู้ของสังคมไทย

มหากาพย์มหาภารตยุทธ ถือเป็นวรรณกรรมโบราณที่มีอิทธิพลต่อวิถีชีวิตและแนวคิดของคนในภารตประเทศเป็นอย่างยิ่งนับเนื่องจากอดีตมาจนกระทั่งปัจจุบัน ดังที่ยะวาหระลาล เนห์รู นายกรัฐมนตรีคนแรกของอินเดียได้กล่าวไว้ในหนังสือของเขาว่า "แม้ว่ารามายณะจะเป็นมหากาพย์อันยิ่งใหญ่ และเป็นที่รักของประชาชนโดยทั่วไป แต่อันที่จริงแล้ว ต้องนับว่ามหากาพย์มหาภารตะต่างหากที่เป็นวรรณกรรมสำคัญที่สุดเล่มหนึ่งของโลก มหากาพย์มหาภารตะมีความยาวมหึมา เป็นสารานุกรมหรือที่รวมของเรื่องเรื่องราวปรัมปรา ขนบธรรมเนียม ประเพณี ตลอดจนความรู้อันเกี่ยวกับสถาบันทางสังคมและการเมืองของอินเดียในสมัยโบราณ
      
มหากาพย์ที่มีความยาวถึง 100,000 โศลก หรือประมาณเจ็ดเท่าของมหากาพย์อีเลียตและโอดิสซี ที่ชาวตะวันตกถือว่ายิ่งใหญ่ที่สุดและเป็นต้นธารแห่งอารยธรรมของพวกเขานี้ แต่งขึ้นโดยฤาษีกฤษณะ ไทวปานยะหรือนามที่เราทั้งหลายรู้จักกันดีว่า เวท วยาส นักวิชาการหลายสาขาลงความเห็นว่า มหากาพย์เรื่องนี้อาจเป็นเรื่องจริงที่เกิดขึ้นเมื่อราว 1,400 – 1,000 ปีก่อนคริสตกาล (ประมาณ 3,000 กว่าปีมาแล้ว) และคงจะได้รับการต่อเติมเสริมแต่งเรื่องมาจนกระทั่งประมาณ พ.ศ.743 จึงมีเรื่องราวอย่างที่เราเห็นในปัจจุบันนี้ และแบ่งออกเป็นสองฉบับใหญ่ คือ ฉบับที่แพร่หลายทางอินเดียในตอนเหนือ และฉบับที่แพร่หลายในอินเดียทางตอนใต้

จะอย่างไรก็ตาม เช่นเดียวกับวัฒนธรรมอื่นๆของอินเดียที่ส่งอิทธิพลให้กับดินแดนต่างๆทั่วโลก มหาภารตยุทธก็ได้รับการเผยแพร่ไปทั่วเช่นกัน และมีอิทธิพลต่อวัฒนธรรมเอเชียตะวันออกเฉียงใต้เป็นอย่างยิ่ง คำถามที่น่าสนใจก็คือในเมื่อมหากาพย์เรื่องนี้มีความยิ่งใหญ่เกรียงไกรและเป็นที่ยอมรับนับถือเท่าๆกับหรือมากกว่ามหากาพย์รามายณะ แต่ทำไมมหาภารตะจึงหายไปหลงเหลือแต่รามายณะ....ในเวลานี้

[อินทุศีตาลา]

มหาภารตยุทธก่อนสถาปนาอาณาจักรสุโขทัย
นับตั้งแต่อดีตกาล ผู้คนในเอเชียตะวันออกรู้จักและคุ้นเคยกับมหากาพย์มหาภารตยุทธเป็นอย่างดี อย่างน้อยก็ในเหล่านักบวชและชนชั้นปกครองซึ่งมีศาสนาพราหมณ์ – ฮินดูเป็นเครื่องพยุงสถานะ หลักฐานที่เห็นได้ชัดก็คือภาพสลักในเทวสถานหลายแห่งเล่าเรื่องราวมหาภารตยุทธ ที่ยิ่งใหญ่อลังการที่สุดก็คือระเบียงคดของปราสาทนครวัด
ในพื้นที่ที่จะกลายมาเป็นประเทศไทย เรายังได้พบเทวสถานสำคัญซึ่งมีการสลักเสลาภาพเล่าเรื่องมหาภารตยุทธ เช่น ปราสาทพิมาย, ปราสาทพนมรุ้ง, เป็นต้น
นอกจากภาพสลักแล้ว เรายังพบโบราณวัตถจำพวกเทวรูปหลายชิ้น ที่เกี่ยวพันหรืออาจเกี่ยวพันกับมหาภารตยุทธ อาทิ เทวรูปหินทราย เป็นบุคคลสวมหมวกทรงกระบอก ยกแขนข้างหนึ่งขึ้น ซึ่งนักโบราณคดีเชื่อว่าคือรูปพระกฤษณะกำลังยกภูเขาโควรรธนะ เป็นต้น

พระกฤษณะปราบช้างกุวัลยปิถะที่ปราสาทพิมาย

พระกฤษณะปราบกาลิยะนาค

สันนิษฐานว่าพระกฤษณะยกภูเขาโควรรธนะ ที่เมืองศรีเทพ เพชรบูรณ์

[อินทุศีตาลา]

มหาภารตยุทธในสมัยสุโขทัย – อยุธยา
ยังเป็นที่ถกเถียงกันอยู่ในปัจจุบันว่ามหาภารตยุทธหรือแม้กระทั่งรารมายณะเองยังเป็นที่รู้จักในสมัยสุโขทัยหรือไม่ เพราะหลักฐานทางโบราณคดีที่หลงเหลืออยู่ในเวลานี้ยังไม่มีชิ้นใดระบุได้ว่าอิทธิพลของมหากาพย์ทั้งสองแพร่หลายมาถึง  ครั้งหนึ่งเคยเชื่อกันว่าพระนาม 'รามคำแหง' ของกษัตริย์สุโขทัยนั้นหมายถึงพระรามจันทราวตาร ในมหากาพย์รามายณะ แต่นักวิชาการด้านศาสนวิทยา, คติชนวิทยาและภาษาศาสตร์หลายท่าน อาทิ ศ.ประเสริฐ ณ นคร ลงความเห็นว่า พระนาม 'ราม' นั้น หาได้หมายถึงพระรามในคติฮินดูไม่ แต่หมายถึง 'พระราม' อันเป็นนามของอนาคตพุทธเจ้าพระองค์หนึ่งที่คัมภีร์อนาคตวงศ์ ระบุว่าจะเสด็จอุบัติขึ้นในอนาคตโลก คัมภีร์นี้คงแพร่หลายอย่างยิ่งแล้วในเวลานั้นเพราะในกาลต่อมาเป็นหนึ่งใน 'หนังสืออ้างอิง' ที่ พระมหาธรรมราชาธิราชที่ 1 ทรงใช้ในการแต่งไตรภูมิพระร่วงเมื่อปี 1888
นอกจากเทวรูปหมู่หนึ่งที่กษัตริย์ผู้ทรงธรรมพระองค์นั้นทรงสร้างขึ้นและประดิษฐานไว้ ณ เทวาลัยมหาเกษตรพิมานในเมืองสุโขทัยแล้ว ดูเหมือนว่าเรื่องราวของพระเป็นเจ้าในสมัยสุโขทัยจะมีเหลือมาถึงเราน้อยเต็มที
แต่กุญแจดอกสำคัญของอิทธิพลมหาภารตยุทธในอาณาจักรสุโขทัย กลับเด่นชัดขึ้นเมื่อปลายสมัย เมื่อปรากฏพระนามของขัตยราชพระองค์หนึ่งในราชวงศ์พระร่วงว่า 'พระเจ้ายุทธิษเฐียรหรือยุทธิษฐิระ'
          เจ้าชายพระองค์นี้เป็นพระราชโอรสของสมเด็จพระมหาธรรมราชาบรมปาล ปัจฉิมกษัตริย์แห่งอาณาจัรสุโขทัยซึ่งขณะนั้นมีราชธานีอยู่ที่เมืองสองแคว และเป็นพระสหายของ 'พระราเมศวร'ขัติยชาติที่ทรงมีเชื่อสายทั้งพระราชวงศ์พระร่วงทางฝ่ายพระมารดาและราชวงศ์ผู้ครองอยุธยาจากฝ่ายพระราชบิดา
          เจ้าชายทั้งสองตกลงกันว่าถ้าพระราเมศวรได้รับการสถาปนาให้ปกครองแผ่นดินอยุธยาซึ่งเวลานั้นมีอำนาจเหนือสุโขทัยแล้ว จะต้องสถาปนาเจ้าชายยุทธิษเฐียรเป็นกษัตริย์แห่งกรุงสุโขทัยด้วย แต่การณ์หาได้เป็นไปดังนั้นไม่
          เพราะเมื่อพระราเมศวรทรงครองกรุงศรีอยุธยาในพระนาม 'สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ' แล้ว ต้องปรับปรุงรูปแบบการปกครองเสียใหม่ ลดอำนาจเจ้าท้องถิ่นลง เจ้าชายยุทธิษเฐียรจึงเป็นได้แค่ 'เจ้าเมืองสองแคว' มิใช่กษัตริย์ นั่นทำให้พระองค์เปลี่ยนพระทัยไปเข้าข้างศัตรูของอยุธยา คืออาณาจักรล้านนา และได้รับพระบรมราชโองการจากพระเจ้าติโลกราชให้ขึ้นไปครองเมืองพะเยา
     ยังปรากฏพระพุทธรูปสำริดเนื้อสุกใสองค์หนึ่ง ซึ่งจารึกที่ฐานกล่าวว่า
ศักราช 1389 เดือน 3 ขึ้น 5 ค่ำ วันอาทิตย์ อุตรภัทรนักษัตร โสริยาม พระราชาผู้เป็นใหญ่ ทรงพระนามว่า "พระเจ้ายุทธิษฐิรราม" เป็นพระราชาผู้ครองเมืองอภินว ทรงประสูติในวงศ์ของนักรบผู้กล้าหาญเป็นเยี่ยม ทรงประกอบด้วยธรรม แตกฉานพระไตรปิฎก ได้สร้างพระพุทธรูปทององค์นี้ มีนำหนักประมาณ14 พัน เพื่อดำรง (พระศาสนา) ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าไว้
<o:p> </o:p>
อันพระนามยุทธิษเฐียรหรือยุทธิษฐิระนี้ ย่อมทราบกันดีว่าคือพระนามของหนึ่งในภราดาปาณฑพ  โอรสของนางกุนตีที่เกิดจากพระธรรมเทพ 
นอกจากนี้ยังปรากฏชื่อที่น่าสนใจอีกชื่อหนึ่ง ในศิลาจารึกหลักที่สอง ซึ่งพบที่อุโมงค์วัดศรีชุมในเมืองสุโขทัย เป็นจารึกที่บอกเล่าเรื่องราวของพระเถระสำคัญรูหนึ่งของสุโขทัยคือ 'สมเด็จพระมหาเถรศรีสัทธาราชจุฬามุนี ศรีรัตนลงกาทีป มหาสามีเป็นเจ้า' ซึ่งทรงมีพระชาติกำเนิดเป้ฯเชื้อพระวงศ์เก่าแก่ของสุโขทัย ก่อนจะเสด็จออกผนวชและจาริกไปยังเมืองต่างจนถึงเมืองลังกาและทรงได้รับการยอมรับนับถือเป็นอย่างยิ่งในเมืองนั้น
ตอนหนึ่งของจารึกกล่าวว่าเสด็จไปถึงยัง 'นครพระกฤษณ์' ซึ่งมีพระเจดีย์โบราณใหญ่โต และทรงปฏิสังขรณ์พระเจดีย์นั้น นักโบราณคดีสันนิษฐานว่าคือเมืองนครปฐม
ชื่อนครพระกฤษณ์นั้น น่าสนใจมาก ด้วยเป็นที่ทราบกันว่านครปฐมนั้นคือศูนย์กลางของอาณาจักรทวารวดี ที่มีนามคล้าย 'ทวารกา' นครของพระกฤษณะ และอาจเป็นต้นเหตุทำให้พระมหาเถรฯทรงเรียกเมืองนี้ว่า 'นครพระกฤษณ์

[อินทุศีตาลา]

 

พระพุทธรุปสำริด ที่ฐานมีจารึกพระนาม'พระเจ้ายุทธิษฐิระ'



ศิลาจารึกหลักที่ 2

[อินทุศีตาลา]

หลักฐานทีสำคัญอีกข้อหนึ่งซึ่งยืนยันว่าคนอยุธยาคุ้นเคยกับมหาภารตยุทธกันอย่างดีก็คือ วรรณคดีเรื่อง อนิรุทธ์คำฉันท์ ซึ่งฝีปราชญ์แต่งขึ้นในรัชกาลสมเด็จพระนารายณ์มหาราชแห่งกรุงศรีอยุธยาและเป็ฯต้นเค้าของวรรณดีเรื่อง อุณรุท ซึ่งแต่งขั้นในสมัยหลัง

เนื้อเรื่องของวรรรกรรมเหล่สนี้กล่าวถึงพระเจ้าอนิรุทธ์ หรืออุณรุท ซึ่งเป็นพระนัดดาของพระกฤษณะ (ซึ่งในวรรณคดีไทยทั้งสองเรื่องเรียกว่า พระจักรกฤษณ์)

จึงอนุมานได้ว่าแม้มหาภารตยุทธจะไม่ได้ทรงอิทธิพลล้นหลามแก่วัฒนธรรมสุโขทัยและอยุธยา แต่ก็หาได้ห่างหายไปจากการรับรู้ของผู้คนไม่

[อินทุศีตาลา]

เชื่อว่ากระทู้นี้คงร้างเช่นเดียวกับกระทู้อื่นๆที่ดิฉันเคยตั้งมา แต่อย่างไรก็ตามดิฉันจะพยายามตั้งกระทู้ทำนองนี้ขึ้นให้มาก เพื่อยืนยันว่าสมาชิกบอร์ดนี้ยังคงสนใจใฝ่หาและแบ่งปันความรู้กันอยู่ แม้จะมีดิฉันเพียงคนเดียวก็ตาม

และหวังว่ากระทู้นี้คงจะทำให้หลายๆท่านที่เข้ามาดูได้ทราบว่า HM หาได้เต็มไปด้วยคนที่เข้ามาเพื่อกิจร้ายต่างๆไม่ ที่สำคัญที่สุดคือจะได้กระตุ้นเตือนให้บรรยากาศแห่งความรักและการเรียนรู้ซึ่งห่างหายไปนานแล้วกลับมาอีกครั้ง

คราวหน้าจะมาต่อเรื่องดังนี้ค่ะ
มหาภารตยุทธในความรับรู้ของผู้คนยุคธนบุรีและรัตนโกสินทร์
วิเคราะห์เหตุ 'ทำไมพระกฤษณะในสมัยรัตนโกสินทร์จึงไม่ได้รับการยอมรับเทียบเท่าพระราม'

[อักษรชนนี]

ขอบพระคุณ คุณอินทุศีตาลา ที่นำสาระประโยชน์ทางวิชาการดีๆมาแบ่งปันให้กับเราชาว HM นะครับ

เป็นอีกมิติทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีเกี่ยวกับความเชื่อทางศาสนาพราหมณ์-ฮินดูของประเทศไทยที่ควรค่าแก่การเรียนรู้และศึกษาจริงๆครับ

ปล. รอติดตามอ่านตอนต่อไปอยู่นะครับ เป็นกำลังใจให้ครับผม

[ศรีมหามารตี]

 
  กำ.. อย่าเพิ่งท้อใจไปนะค่ะ

กระทู้ทรงคุณค่าเช่นนี้อิชั้นจะคอยติดตามและก็คิดว่าเพื่อนๆท่านอื่นก็จะเอาใจใส่และคอยติดตามเหมือนอิชั้นเช่นกันคะ

เราทำดีสักอย่างอิชั้นเชื่อว่าพรของพระเป็นเจ้า (ศรีกฤษณะ) ต้องสถิตอยู่กับตัวคุณอินทุศีตาลาอย่างแน่นอนคะ

[ศรีมหามารตี]

   
    ... จงมอบจิตใจให้เรา ภักดีต่อเราอุทิศบูชาและนอบน้อมต่อเรา  เมื่อทำได้ดั่งนี้จึงจะเข้าถึงเรา
      เราให้สัญญา  เพราะท่านได้แสดงความภักดีต่อเราอย่างสุดตัว
       โดยการอุทิศหน้าที่ทุกอย่างเพื่อเราผู้ทรงมหิทธานุภาพและยิ่งใหญ่กว่าเทพทั้งหมด
      จงมีเราเป็นที่พึ่ง  เราจะปลดเปลื้องความชั่วร้ายทั้งหลายให้ อย่าได้กังวลใจเลย


       อนึ่ง.. ผู้ที่ภักดีต่อเราโดยไม่ภักดีต่อสิ่งอื่นใดอีก
       อุทิศการงานเพื่อเรา  บูชาเรา สำรวมจิตกำหนดที่เรา
       คนเหล่านี้แหละอรชุน ที่เราจะช่วยให้หลุดพ้นจากมหาสมุทรแห่งความเกิดและความตาย

     ...   ภควัทคีตา :: 18: 65-66 ; 12 :7

[tomino]

ขอพรแห่งพระหริคริชณะั ให้สำเร็จในทุกความปรารถนา

ฮเร คริชณะ ฮเร คริชณะ คริชณะ คริชณะ ฮเร ฮเร
ฮเร รามะ ฮเร รามะ รามะ รามะ ฮเร ฮเร

[อินทุศีตาลา]

ขอบพระคุณคุณพี่ศรีมหามารตี, คุณอักษรชนนีและคุณ tomino ค่ะ ที่กรุณาแวะเวียนมาให้กำลังใจ ดิฉันหวังว่ากำลังเล้กๆของดิฉันจะมีส่วนแสดงให้โลกได้รู้ว่าบอร์ดนี้ยังเต็มไปด้วยไมตรี และยังเปี่ยมไปด้วยความรู้ เช่นเคย

ขออนุญาตต่อนะคะ

[อินทุศีตาลา]

มหาภารตยุทธในสมัยธนบุรีและรัตนโกสินทร์
ระยะเวลา 15 ปีในรัชสมัยของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช หมดไปกับการกอบกู้บ้านเมืองทั้งในแง่ของการเมืองการปกครองและศิลปวัฒนธรรมกระแสหลัก ดังนั้นเรื่องราวของมหากาพย์มหาภารตยุทธจึงไม่มีหลงเหลือให้เห็นอย่างเป็นรูปธรรมชัดเจนนัก
ล่วงมาจนถึงสมัยรัตนโกสินทร์ ซึ่งการฟื้นฟูขนบธรรมเนียมและวัฒนธรรมเริ่มเป็นรูปเป็นร่างเด่นชัด บ้านเมืองเป็นปรกติสุขจนกระทั่งเริ่มมีการค้าขายและติดต่อสื่อสารกับนานาอารยประเทศอีกครั้ง นอกจากการรื้อฟื้นตำรับตำราและขนบธรรมเนียมโบราณอย่างเป็นรูปธรรมแล้ว บรรดานักปราชญ์ราชบัณฑิตต่างก็ได้ใช้ความเข้าใจเดิมที่ตนมีอยู่สร้างสรรค์ผลงานมากมายขึ้นมาประดับพระนคร หนึ่งในนั้นคือเรื่องราวอันเกี่ยวเนื่องด้วยมหาภารตยุทธ
ในปี พ.ศ.2373 รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ปรากฏว่ามีพราหมณ์เทศท่านหนึ่งเดินทางเข้ามายังพระนคร มีนามว่าพราหมณ์อัจจุตะนันนำมาแต่ชมพูทวีป และได้ให้การถึงความเป็นไปในเมืองพาราณสีบ้านเกิด แม้เนื้อความจะเป็นที่ถกเกถียงถึงข้อเท็จจริงทั้งในส่วนของผู้ให้การและคำแปล แต่เรื่องนี้ก็เป็นพยานว่ากรุงเทพมหานครมีการติดต่อสื่อสารกับพราหมณ์เทศมาตั้งแต่เริ่มแรก และพราหมณ์เหล่านี้ย่อมนำมาซึ่งขนบธรรมเนียมประเพณีตามลัทธิของตนเข้ามาเผยแพร่ด้วย



เทวสถานสำหรับพระนคร ซึ่งพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงพระกรุณาโปรดฯให้สร้างขึ้น

[อินทุศีตาลา]

หลักฐานทีทำให้เราเชื่อได้ว่าลัทธิความเชื่อแบบพราหมณ์อินเดียเข้ามามีอิทธิพลต่อแนวคิดของคนกรุงเทพฯ ก็คือสมุดภาพ 'ตำราเทวรูปและเทวดานพเคราะห์' ซึ่งมีถึง 5 เล่มสมุดไทย ที่สันนิษฐานว่าผู้ที่โปรดให้สร้างขึ้นก็คือเจ้าฟ้าอิศราพงศ์ พระราชโอรสในสมเด็จพระบวรราชเจ้า กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพย์ ในราวๆรัชกาลที่ 4 โยมีจุดประสงค์เพื่อใช้ภาพต้นแบบในการเขียนภาพจิตรกรรมในพระอุโบสถวัดบวรสถานสุทธาวาส, วัดสุทัศน์เทพวราราม และอีกหลายๆ แห่ง
ตำราภาพเหล่านี้ปรากฏภาพเทพเจ้าพระองค์ต่างๆในปางต่างๆกันไป ตั้งแต่พระมหาเทพทั้งสามและอวตารในรูปแบบต่างๆ เรื่อยไปจนถึงพระศักติและเทพชั้นรอง อาทิ พระอุมาเทวี, พระลักษมีเทวี, พระขันธกุมาร, พระพิฆเณศวร เป็นต้น และบางภาพแม้ชื่อที่จารไว้ข้างภาพจะเพี้ยนไปบ้าง แต่เราก็ยังสามารถเทียบเคียงภาพเทพเจ้าต่างๆนั้นกับภาพเทพเจ้าตามคติอินเดีย อาทิ ภาพพระปรเมศวรปราบมุลาคะนีในสมุดไทยดำเลขที่ 32กับพระศิวะนาฎราช, ภาพพระอิศวรสร้างพระหิมพานในร่มไม้สกรมในสมุดไทยดำเลขที่ 70 กับพระทักษิณามูรติ และที่สำคัญคือพระนารายณ์ทรงขลุ่ยปราบอสูรเวรำภากับภาพพระพลเทพถือไทยในพระสมุทรูปพระไสยสาตร เลขที่ 33 กับพระกฤษณะและพระพลราม ซึ่งทำให้เราทราบว่าอย่างน้อยผู้คนในสมัยรัตนโกสินทร์ช่วงรัชกาลที่ 4 ก็คุ้นเคยกับรูปพระกฤษณะในฐานะอวตารปางหนึ่งของพระนารายณ์ รวมไปถึงยังรู้จักพระพลราม ในชื่อ พระพลเทพ อีกด้วย



ปล.ดิฉันจะพยายามทำลายความขี้เกียจของตัวเอง เอารูปภาพที่อ้างถึงเหล่านี้มาห้ชมกันในเร็ววันค่ะ

[อินทุศีตาลา]

หลักฐานสำคัญอีกชั้นหนึ่งที่ยืนยันว่าชาวกรุงเทพรู้จักมหากาพย์มหาภารตยุทธอย่างดีก็คือ คำฉํนท์นิพนธ์เรื่อง 'กฤษณาสอนน้องคำฉํนท์' ซึ่งสันนิษฐานว่าพระยาราชสุภาวดีและพระภิกษุอินทร์แต่งขึ้นที่เมืองนครศรีธรรมราช มีเค้าโครงเนื้อหามาจากชีวิตของนางเทราปตี หรือนางกฤษณาในที่นี้

อย่างไรก็ตามผู้ที่ทรงเข้าพระทัยแตกฉานในหมากาพย์มหาภารตยุทธ น่าจะเริ่มต้นที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เพราะทรงพระราชนิพนธ์บทละครหลายเรื่องที่มีเค้าเป็นเรื่องแทรกอยู่ในมหาภารตยุทธ อาทิ ศกุนตลา, สาวิตรี เป็นต้น ทำให้ชื่อของมหาภารตยุทธเริ่มเป็นที่คุ้นเคยอย่างกว้างขวางอีกครั้งในหมู่นักปราชญ์ของไทยและแพร่หลายขึ้นเรื่อยๆจนถึงปัจจุบัน



ศกุนตลาฝีมือครูเหม เวชกร

[อินทุศีตาลา]

วิเคราะห์สาเหตุที่อิทธิพลต่อผู้คนของมหาภารตยุทธในดินแดนอุษาคเนย์เบาบางกว่ารามายณะ

ต้องยอมรับว่าแม้ศาสนาพราหมณ์จะมีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในสังคมเอเชียตะวันออกเฉียงใต้โดยรวม เฉพาะอย่างยิ่งในเขตประเทศไทย, กัมพูชา, พม่า, ลาวและอินโดนีเซียนับตั้งแต่อดีต ทว่าน้อยกว่าอิทธิพลของพระพุทธศาสนา ซึ่งเป็นศาสนาหลักที่ผู้คนยอมรับนับถือจนใช้พุทธธรรมเป็นกรอบให้แก่ทัศนคติของตน

หากพิจารณาเฉพาะในหมู่ของชนชั้นปกครองแล้ว จะเห็นว่าระบอบเทวราชามักมีแนวคิดเรื่องพุทธราชาควบคู่ไปด้วยเสมอ โดยเน้นให้พระมหากษัตริย์ทรงอยู่ในศีลธรรมจรรยา เป็นผู้แทนของความดีที่ไม่มีรอยด่างพร้อย เรื่องราวในมหากาพย์รามายณะสะท้อนภาพการต่อสู้ระหว่างความดีกับความชั่วชัดเจน โดยมีพระรามและทศกัณฐ์เป็นเครื่องหมาย การจะแทนพระองค์พระมหากษัตริย์ให้เป็นพระเจ้าผู้ประเสริฐอย่างพระราม ซึ่งไม่ทรงมีข้อด่างพร้อยเลยจึงง่ายกว่าเมื่อเทียบกับพระกฤษณะซึ่งหลายครั้งทรงมีวีรกรรมที่ค่อนข้างจะคึกคะนอง โดยเฉพาะช่วงต้นแห่งพระชนม์ชีพ นอกจากนี้ตอนจบของมหากาพย์รามายณะ ยังงดงามยิ่งกว่าตอนจบของมหภารตที่พูดถึงการล่มสลายของพระราชวงศ์ยาทพและการสิ้นสูญนครทวารกาอันเป็นจุดเริ่มต้นของกลียุค



พระกฤษณะยกภูเขาโควรรธนะ ศิลปะเขมรก่อนเมืองพระนคร

[อินทุศีตาลา]

เราจึงเห็นการแทนพระองค์พระมหากษัตริย์ให้เป็นผู้ประเสริฐ โดยใช้พระรามเป็นสื่อ ยกตัวอย่างการถวายพระนาม "รามาธิบดี" แด่พระมหากษัตริย์ ทั้งในสยามและในกัมพูชา ทั้งนี้เพื่อยกย่องว่าทรงเป็นกษัตริย์และพระเจ้าผู้ประเสริฐ ดังนั้นเรื่องราวของรามายณะจึงถูกหยิบยกขึ้นมาเล่าในรูปแบบต่างๆ อาทิ จิตรกรรม, ประติมากรรม, วรรณกรรม, ศิลปะการแสดง เพื่อเฉลิมพระเกียรติพระมหากษัตริย์

แต่เรื่องราวในมหากาพย์มหาภารตยุทธแม้กระทั่งเรื่องราวของพระกฤษณะกลายเป็นเรื่องย่อยที่ชี้ให้เห็นถึงฤทธานุภาพอันอเนกอนันต์ของพระเจ้าเท่านั้น ไม่ได้อยู่ในฐานะ 'ของหลวง' อีกต่อไป

พระราชนิพนธ์ของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ใน'ลิลิตนารายณ์สิบปาง' ยิ่งย้ำชัดถึงทัศนคติของคนไทยและอาจหมายถึงคนทั่วทั้งอุษาคเนย์ที่มีต่อพระกฤษณะว่า ทรงมีทั้งข้อดีและข้อเสีย สะท้อนความเป็นมนุษย์มากกว่าพระราม ซึ่งกลายเป็นเทพเจ้าในอุดมคติไปแล้ว



ฉากการรบในรามายณะ ภาพสลักที่ระเบียงนครวัด



พระกฤษณะทรงนำเสื้อผ้าของนางโคปีไปซ่อนขณะพวกนางเล่นน้ำอยู่

[อินทุศีตาลา]

ดังนี้เราจึงได้รู้เห็นเรื่องราวในรามายณะมากกว่ามหาภารตยุทธ แต่นั้นไม่ได้หมายความว่ามหากาพย์อันยิ่งใหญ่นี้ไม่มีอิทธิพลต่อผู้คนแถบนี้

[อินทุศีตาลา]

ที่แสดงมาทั้งหมดนี้เป็ฯความคิดของเด็กมหาวิทยาลัยชั้นปีที่ 2 เมื่อหลายปีมาแล้วนะคะ ย่อมมีส่วนผิดพลาดอยู่มาก และที่มั่นใจได้เลยก็คืออ่านไม่ค่อยีปเรื่องเท่าไร
ความมุ่งหมายสำคัญที่สุดของดิฉันไม่ได้อยู่ที่การให้ความรู้นะคะ เพราะถ้าหมายใจอย่างนั้น คงต้องผิดหวังเพราะทุกท่านก็น่าจะรู้ๆกันอยู่แล้ว แต่จุดมุ่งหมายสำคัญของดิฉันคือการกระตุ้นให้ทุกท่านหันมาร่วมใจกันสร้างความสัมพันธ์อันดีและส่งเสริมบรรยกากาศแห่งการเรียนรู้ให้กลับมาสู่ 'บ้าน' ที่รักของเรามากกว่า

นอกจากนี้หากมีคุณประโยชน์ใดเกิดขึ้นจากบทความเหล่านี้ ดิฉันขอน้อมถวายเป็นเทวพลีแด่พระกฤษณะ เนื่องในโอกาสที่ดิฉันกำลังจะก้าวเข้าสู่การเปลี่ยนสถานะครั้งสำคัญในชีวิต ขอได้โปรดอำนวยสุขให้กับดิฉันและผู้เป็นที่รักด้วย

และขอมอบบทความนี้เป็นมิตรพลีแด่ท่านทั้งหลายที่ได้สละเวลาอ่านแต่ต้นมาจนบัดนี้

อินทุศีตาลา



'ในเรื่องของอรรถ กาม ธรรมและโมกษะแล้ว สิ่งใดที่มีในมหาภารตสิ่งนั้นย่อมมีในโลก แต่หากสิ่งใดไม่มีในที่นี้แล้ว ย่อมไม่มีในโลกเช่นกัน'

[tomino]

ขอบคุณค้าบที่ได้นำสาระดีๆมาให้อ่านกัีนคับพี่โด่ง

[อักษรชนนี]

ขอขอบพระคุณคุณอินทุศีตาลาอีกครั้งนะครับ สำหรับบทความดีๆที่นำมาให้ได้ร่วมกันเรียนรู้

ปล. ผมได้ทำการแก้โค๊ตที่ติดมากับตัวหนังสือให้เรียบร้อยแล้วนะครับ และได้เพิ่มเติมภาพหลวงพ่อนากที่เห็นรายละเอียดได้ชัดเจนให้ด้วยครับ

[อินทุศีตาลา]

ขอบพระคุณคุณอักษรชนนีมากค่ะ

[หริทาส]

โอ้ว์ ดีครับที่มีงานวิชาการในลักษณะนี้มาลงไว้  ถ้าคุณอินทุศีตาลาทำรายงานขนาดนี้ได้ตอนปีสอง เก็ตเอโลด 555

[กาลิทัส]

ขอบคุณครับ สำหรับบทความ และ บทวิเคราะห์ดีๆ แบบนี้ครับ

น่าติดตามครับ ถือว่าเป็นสิ่งที่ให้แง่คิด เหมาะแก่การนำไปค้นคว้าหาข้อมูลในเชิงลึกต่อไปอย่างแท้จริงครับ

รอติดตามเรื่อยๆ นะครับ

ปล. สมัยธนบุรี ส่วนมากรับอิทธิพลมาจากสมัยอยุธยาครับ ที่เด่นหน่อย สำหรับมหาภารตะ ในสมัยธนบุรี คงหนีไม่พ้น กฤษณาสอนน้องคำฉันท์ครับ

[โอม กาลี โอม]

ทำให้ผมชักอยากศึกษาเพิ่มขึ้น

เมื่อเช้า นั่งคิดอะไรเพลิน ๆ ก็นึกถึง มนตรา บทนึงขึ้นมา ที่จะมีอยู่ในหนังสือ "มนต์พิธี" ของเราชาวพุทธ